Απο την ισχύ στην διαλεκτική

 Κονδύλης και Κοζέβ : από την απόφαση για ισχύ στην Εγελιανή διαλεκτική.

Θέλουμε δεν θέλουμε και μάλλον ανόητοι θα πουν πως θέλουμε, έχουμε μπει σε μια νέα εποχή παγκόσμιων πολέμων.

Οι παγκόσμιοι ανταγωνισμοί έχουν φτάσει σε τέτοιο βαθμό που δεν λύνονται , αλλά προκαλούν απανωτές εκρήξεις με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε ένα πυρηνικό πολεμικό μεσαίωνα.

Εκτός και αν κάποιο σπαθί με βία και με τέχνη κόψει τον "γόρδιο δεσμό" είτε αυτό είναι ένα ενδοσυστημικό σπαθί, πράγμα δύσκολο σε αυτές τις συγκρουσιακές συνθήκες. Είτε είναι αντισυστημικό, αναφέρομαι σε μια σειρά εξεγέρσεων ή ένας νέος κύκλος επαναστάσεων, όπως τον φαντάστηκε ο Λένιν στην εποχή του Ιμπεριαλισμού.

Είναι αναγκαιότητα για μια νέα παγκόσμια αντιπολεμική δράση η οποία θα συνδυάζει αντιπολεμικά, αντιιμπεριαλιστικά και κοινωνικά, ταξικά αιτήματα και να πάρει αντίστοιχα χαρακτηριστικά.

Δεν φτάνει όμως: δεν υπάρχει επαναστατική πράξη δίχως μια επαναστατική θεωρία. Οπότε είναι αναγκαία η παραγωγή θεωρίας και αυτό προϋποθέτει μελέτη. Όχι όμως μόνο αυτών των βιβλίων και των ιδεών που χαϊδεύουν τις επιθυμίες και τα πιστεύω μας.Αλλά κυρίως είναι αναγκαία η κριτική μελέτη των αντιπάλων. Μόνο αν γνωρίζουμε καλά τους αντιπάλους μας θα μπορούσε να γνωρίσουμε τους εαυτούς μας και τότε θα καταφέρουμε να αλλάξουμε τα πράγματα.

Έτυχε και ευτύχησε να μελετήσω δίπλα στο κύμα μια κριτική παρουσίαση της σκέψης του Παναγιώτη Κονδύλη και του Alexandre Kojeve( Αλεξάντερ Κοζέβ). Ο συγγραφέας αυτό του βιβλίου είναι ο Γιώργος Λ. Ευαγγελοπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Ο τίτλος του βιβλίου είναι :Παναγιώτης Κονδύλης και Alexandre Kojeve, Όταν η Πολιτική Φιλοσοφία συναντά τη Διεθνή Πολιτική, από τις εκδόσεις Ευρασία.

Η σκέψη αυτών των δύο στοχαστών νομίζω ότι βοηθάει πολύ στο να κατανοήσουμε κάποιες απο αυτές τις δυναμικές που καθοδηγούν τους σύγχρονους ανταγωνισμούς. Όχι τόσο για αυτά που λένε αλλα κυρίως για αυτά που κρύβουν ή για αυτά που με τέχνη αφήνουν στην άκρη.

 Ποιοι είναι όμως οι λόγω στοχαστές που ανήκουν στην ενδοσυστημική ή ακόμη και στην συντηρητική σκέψη.

Θα τους παρουσιάσω με ένα κριτικό μάτι, δίχως να θέλω να κρύψω ούτε τα θετικά τους , ούτε τα αρνητικά τους. Βέβαια-κακά τα ψέματα- πρόκειται για μια στρατευμένη, υποκειμενική κριτική και έτσι πρέπει να κριθεί.

Π. Κονδύλης : Ισχύς και Απόφαση

Νομίζω οτι δεν θα ήταν λάθος να πω ότι -με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- ο Κονδύλης παρέμεινε και αυτός - κατά βάθος - ένας Εγελιανός της δεξιάς. Στο βαθμό που η περιγραφική θεωρία της απόφασης πέρα από τον διάλογο και τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές με την ισχυοκρατία του ναζιστή Κ. Schmitt(Κ. Σμιτ) στηρίζονταν στην Εγελιανή αναγνώριση μεταξύ των υποκείμενων.

Για τον Κονδύλη ο άνθρωπος είναι ένα πεπερασμένο ον και από αυτό προκύπτει η ορμή για την αυτοσυντήρηση του ανθρώπου, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Αυτό έχει αποτέλεσμα να οδηγείται ο άνθρωπος ως ατομικότητα και ως συλλογικότητα, σε ένα διαρκή αγώνα για την απόκτηση ισχύος.

Από τα παραπάνω προκύπτει η έννοια του εχθρού και κατά συνέπεια και του φίλου. Εχθρός δε είναι αυτός που απειλεί την αυτοσυντήρηση.

Η έννοια του εχθρού στο πλαίσιο του αγώνα για την αυτοσυντήρηση αποκτάει ένα τυπικό περιγραφικό χαρακτήρα και δεν παίρνει ανθρωπολογικά ή άλλα χαρακτηριστικά που διαχωρίζουν τα υποκείμενα.

 Και εδώ βρίσκεται η κύρια διαφορά του Κονδύλη με το Σμιτ σε σχέση με την έννοια του εχθρού και της παραγωγής του πολιτικού .

Στο Σμιτ το πολιτικό και η έννοια του εχθρού αποκτάει απόλυτα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά( Εβραίοι, κομμουνιστές, εσωτερικός εχθρός κτλ.). Κατά συνέπεια στο Σμιτ η απόφαση αποκτάει στρατευμένα χαρακτηριστικά ενώ στο Κονδύλη έχει μια περιγραφική γενικόλογη σημασία που συσχετίζεται με τις διαδικασίες της αυτοσυντήρησης.

Βέβαια τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και απόλυτα διαχωρισμένα στο βαθμό που ακόμη και μια περιγραφική θεωρία απόφασης και ισχύος δεν αποκλείει να οδηγηθεί στην παραγωγή του πολιτικού του Σμιτ, μάλλον εν τέλει εκεί οδηγείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Εννοώντας στο πεδίο της στράτευσης και των ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών μεταξύ φίλου και εχθρού.

Βέβαια η ισχυοκρατία του Σμιτ αποκλείει την ολότητά της ανθρωπότητας κάτι που δεν ισχύει στον Κονδύλη. Από την άλλη όμως η περιγραφική θεωρία της ισχυοκρατίας και της απόφασης στο Κονδύλη θεωρεί ότι η ανθρωπότητα δεν μπορεί να ξεφύγει από τον αγώνα και την ορμή της αυτοσυντήρησης. Κατά συνέπεια η ανθρωπότητα στην ολότητά της θα παραμείνει εγκλωβισμένη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο αγώνα για την αυτοσυντήρηση , οπότε και στον πόλεμο.

Πνεύμα και αναγκαιότητα

Ο Κονδύλης για να αναλύσει το πως συγκροτείται η σχέση απόφασης, ισχύος με την ευεργετική δράση του πνεύματος οδηγείται σε μια μορφή Καντιανού σκεπτικισμού λόγω της αδυναμίας της γνώσης του αντικειμενικού κόσμου.

Απολύτως λογικό: Στο βαθμό που όλα εξελίσσονται εντός του αγώνα για την αυτοσυντήρηση, δηλαδή εντός των ορίων που θέτει η αναγκαιότητα και όχι η επιστήμη και η ουτοπία που έχει ως στόχο την υπέρβαση της, τότε είναι αδύναμη η γνώση της αναγκαιότητας και η πλήρης γνώση του αντικειμενικού κόσμου.

Με αποτέλεσμα το πνεύμα που είναι εργαλείο μεταμόρφωσης και εκλέπτυνσης του αγώνα για την αυτοσυντήρηση να λειτουργήσει στο πλαίσιο του προκαταρκτικού κόσμου.

Ο εν λόγω προκαταρκτικός κόσμος είναι μικρό τμήμα του αντικειμενικού κόσμου, πρόκειται για μια αυθόρμητη και αυθαίρετη περιστολή του αντικειμενικού κόσμου. Για μια βίαιη και τυφλή απόφαση η οποία υπηρετεί την ορμή για την αυτοσυντήρηση.

Το πνεύμα στο Κονδύλη

 Το πνεύμα στο Κονδύλη λειτουργεί ως μια μορφή Σπινοζικού conatus το οποίο είναι η δύναμη να εμείνουμε στο είναι μας. Με άλλα λόγια είναι η δύναμη του να μείνουμε στο πλαίσιο του αγώνα για την αυτοσυντήρηση.

Μόνο που στο Σπινόζα είναι αναγκαία η γνώση της αναγκαιότητας που από μόνη της συνιστά ελευθερία, με την τρίτη -Σπινοζική- γνώση, την ενορατική γνώση να συνιστά την πραγματική ελευθερία.

  Στην καλύτερη των περιπτώσεων η σκέψη του Κονδύλη κινείται σε μια εκδοχή ενός ύστερου Στωικισμού που συνεπάγεται την υποταγή της αναγκαιότητας.

Ειναι απολύτως λογικό στην βαση των παραπάνω ο Κονδύλης να μην πιστεύει σε απόλυτες ιδέες, αξίες και δέοντα και αυτό από μόνο του αποτελεί μια αξιολογική ελευθερία.

Βέβαια για να υπάρξει απόφαση πρέπει να υπάρχει αντίπαλος, πρέπει να υπάρχει εχθρός και ειναι λογικό οτι στο βαθμό που υπάρχει αντίπαλος πρέπει να υπάρχει αξιολογική στράτευση, οπότε δυστυχώς επιστρέφουμε στην θεωρία του Σμιτ.

Απο την άλλη στο πλαίσιο μιας αξιολογικήε ελευθερίας η οποία δεν έχει δεοντολογική βάση οδηγεί σε ένα κόσμο αναρχίας και χάους. Και αυτό με την σειρά του καταργεί το πνεύμα και την ελευθερία ως η κατανόηση και η υπέρβαση της αναγκαιότητας. Σε κάθε περίπτωση με βάση την θεωρία του Κονδύλη αξιολογική ελευθερία και πνεύμα δεν μπορούν να συνυπάρχουν.

Ηδονή και μελαγχολία

Όσο αφορά την ηδονή για τον Κονδύλη, όπως και για τον Σαντ ή το Νίτσε είναι εκδίπλωση και εκδήλωση της ισχύος. Δηλαδή και πάλι επιστρέφουμε στα όρια της αναγκαιότητας και οχι στην υπέρβαση της οπως πχ τοποθετεί τα πράγματα ο Επίκουρος με την ελευθερία της απόκλισης και της υπέρβασης της αναγκαιότητας.

Η πλήρης κυριαρχία του αφέντη τον οδηγεί σε μια κρίση αναγνώρισης με αποτέλεσμα την πολιτική μελαγχολία. Όταν ο κυρίαρχος μένει από αντίπαλο πέφτει σε μελαγχολία και κατασκευάζει εχθρούς για να υπάρξει η Εγελιανή αναγνώριση. Ενώ συνάμα αποτελεί μια άλλη μορφή της εκδήλωσης της Νιτσεϊκής βούλησης της δύναμης. Ως παράδειγμα αναφέρει τις ΗΠΑ ύστερα από το 1989 με την πτώση της ΕΣΣΔ. Ίσως η κατασκευή του ισλαμικού κινδύνου από τις ΗΠΑ να αποτελεί μια τέτοια μορφή πολιτικής μελαγχολίας

Μαζικοδημοκρατία και πλανητική πολιτική

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η ανάλυση του Κονδύλη για την πλανητική πολιτική στην μαζικοδημοκρατική εποχή μας, η όποια είναι η υπέρβαση της αστικής εποχής μας όπως υποστηρίζει.

Στο Κονδύλη η αστική εποχή το πολιτικό καθορίζεται με βάση το κοινό συμφέρον και την κοινή ωφελείας. Αντίθετα στη μαζικοδημοκρατική εποχή τα άτομα είναι χαλαρά συνδεδεμένα και το πολιτικό επικαθορίζεται από αντιμαχόμενα συμφέροντα σε μια πλανητική κλίμακα.

Έχοντας τις ΗΠΑ ως την μόνη υπερδύναμη, κάτι που ισχύει εως τις μέρες μας, οχι βέβαια σε απόλυτο βαθμό, λόγω Κίνας. Βέβαια όσο ζούσε ο Κονδύλης η Κίνα δεν ήταν ακόμη υπερδύναμη και η ΗΠΑ ήταν η μόνη κυρίαρχη υπερδύναμη.

Η μαζικοδημοκρατική πλανητική πολιτική συνίσταται σε μια διαρκή διεκδίκηση -με τον ενα ή τον αλλο τρόπο- ζωνών, ζωτικών χώρων, αγορών και αγωγών ενέργειας.

 Αναφέρομαι σε μια άκρως ρεαλιστική έως και κυνική θεώρηση των πραγμάτων και έτσι εξηγείται και η θέση του Κονδύλη για την σχέση Ελλάδας/Τουρκίας και όχι από μια εθνικιστική οπτική. Με βάση την θεώρηση του Κονδύλη όχι μόνο δεν μπορούμε να αποκλείουμε ένα πόλεμο με την Τουρκία αλλά μάλλον πρέπει να προετοιμαζόμαστε για αυτόν. Αυτό συνεπάγεται να μετασχηματιστούμε σε ένα πολεμοκάπηλο Ισραήλ.

Η παραπάνω τοποθέτηση του Κονδύλη αποτελεί και μια έμμεση κριτική στο Φουκουγιάμα του «τέλους της ιστορίας», όπως κριτική και σε καθε είδους και μορφή του «τέλους της ιστορίας». Ο ιδιος ο Φουκουγιάμα έχει υπερβεί την δική του Εγελιανή τοποθέτηση για το τέλος της ιστορίας , καθώς η οικουμενική ανθρώπινη αναγνώριση έρχεται σε σύγκρουση με τα αιτήματα αναγνώρισης της ταυτότητας ή των ταυτοτήτων( έθνος, φυλή, θρησκεία, σέχτες, αιρέσεις ιδεολογία).

 Η θεωρία του Κονδύλη για την μαζικοδημοκρατική πλανητική πολιτική αναγνωρίζει μεν τις ποιοτικές αλλαγές που επέφερε ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός από την άλλη φαίνεται σαν να υποβαθμίζει όμοια φαινόμενα στην αστική εποχή , όπως την ονομάζει , δηλαδή στα προηγούμενα καπιταλιστικά στάδια ή στην αποικιοκρατία.

 Φαίνεται να υπερασπίζεται την αστική εποχή, δηλαδή την καπιταλιστική εποχή κατά την οποία η αστική τάξη ήταν μια επαναστατική τάξη. Ενώ ακολουθώντας την αντίστροφη θεωρία της ιστορίας του Όσβαλντ Σπένγκλερ στην «Παρακμή της Δύσης» χρωματίζει με τα πιο σκοτεινά χρώματα την εποχή μας.

Για το Κονδύλη στην σύγχρονη μαζικοδημοκρατική πλανητική εποχη το μεγάλο πρόβλημα είναι η τεράστια αύξηση των αναγκών, επιθυμιών και προσδοκιών που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερες συγκρούσεις για την ικανοποίηση τους.

Αναγνωρίζει δε το κίνδυνο οι κολασμένοι του 3ου κόσμου με όλα τα μέσα να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο σε σχέση με την δύση. Για αυτό το λόγο δεν θεωρεί επαρκές επιχείρημα πως το εμπόριο θα αντικαταστήσει το πόλεμο.

Απεναντίας θεωρεί ότι εμπόριο και πόλεμος πάνε μαζί ,όπως πάνε μαζί η οικονομία με την πολιτική. Μόνο που για τον Κονδύλη η πολιτική δεν γίνεται εργαλείο της οικονομίας στο βαθμό που ο αγώνας για την κατανομή των ζωτικών αγαθών, προσδοκιών, επιθυμιών και ισχύος καθορίζει την έννοια του πολιτικού.

Το μεγάλο πρόβλημα για το Κονδύλη είναι το ίδιο με αυτό των στοχαστών που δεν πιστεύουν της ιστορικής εξέλιξης και τοποθετούν τα ζητήματα εντός του καπιταλιστικού κλουβιού.

Ο Κονδύλης έχει δίκαιο όσο ζούμε στο πλαίσιο της ταξικής κοινωνίας και του καπιταλισμού. Η απάντηση βρίσκεται στο σοσιαλιστικό, στο πραγματικό, σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Όχι ως το ευτυχές «τέλος της ιστορίας» αλλά ως μια ακόμη ιστορική πορεία και εξέλιξη αναγνώρισης και υπέρβασης της αναγκαιότητας.

Alexandre Kojeve( Α. Κοζέβ)

Αν η σκέψη του Κονδύλη κινείται ή σε ένα βαθμό εντάσσεται σε μια μετανεωτερική οπτική όπου η ισχύ επικαθορίζει τα γενόμενα και τα γεγονότα, η σκέψη του Κοζέβ εκπροσωπεί την πλέον χαρακτηριστική μορφή της Νεωτερικότητας μαζί με τον Καντ, δηλαδή τον Χέγκελ.

Ο Α. Κοζέβ αν και ένας από τους πλέον ορθόδοξους Εγελιανούς της δεξιάς ξεκίνησε ως ένας Εγελιανός που πίστευε στο σταλινικό κράτος. Θεωρώντας εκείνη την εποχή το σταλινικό κράτος ως την ωριμότερη μορφή του οικουμενικού ομογενοποιημένου κράτους. Δηλαδή αυτού του Εγελιανού κράτους όπως εκδηλώνεται από το λόγο του παγκοσμίου πνεύματος. Κάτι που όμως δεν είχε σχέση με την κομμουνιστική θεωρία της κατάργησης των τάξεων και της απονέκρωσης του κράτους. Ουδέποτε ο Κοζέβ δεν πίστεψε στην ακριτική και αταξική κομμουνιστική θεωρία και από αυτή την άποψη ήταν ένας τίμιος και γνήσιος σταλινικός.

Γρήγορα όμως και σωστά κατανόησε ότι το κράτος έκτακτης ανάγκης της σταλινικής γραφειοκρατίας δεν ήταν η ωριμότερη μορφή αυτού του Εγελιανού οικουμενικού ομογενοποιημένου κράτους.

Αυτή η αλλαγή τον οδήγησε να στηρίξει το αστικό /καπιταλιστικό κοινοβουλευτικό σύστημα και να γίνει γραφειοκράτης/ τεχνοκράτης του Γαλλικού κράτους. Ταυτόχρονα όμως ως γραφειοκράτης/ τεχνοκράτης του Γαλλικού ιμπεριαλισμού ήταν υπέρ της υπέρβασης των εθνών / κρατών σε ευρύτερες ενώσεις, π.χ. ΕΟΚ. Είναι γνωστή η ιδέα της δημιουργίας μιας Λατινικής Αυτοκρατορίας απέναντι στην Αγγλοσαξονική Αυτοκρατορία ( ΗΠΑ/Μεγάλη Βρετανία), τους Γερμανούς και την Σλαβική Αυτοκρατορία(ΕΣΣΔ).

 Η διαλεκτική κύριου / δούλου στο Κοζέβ

Ως ένας σύγχρονος Εγελιανός φιλόσοφος ο Κοζέβ οδηγήθηκε σε μια ιδιαίτερη ερμηνεία και ανάλυση της Εγελιανής Φαινομενολογίας του Πνεύματος. Στο Εγελιανό διαλεκτικό σχήμα κυρίου και δούλου έχουμε ταυτόχρονα μια αντίθεση αλλά και μια αναγνώριση μεταξύ τους. Με τα παρακάτω χαρακτηριστικά : Αν στο κύριο έχουμε την απλή συνείδηση των πράγματων στο δούλο έχουμε την αυτοσυνειδησία, δηλαδή την αναστοχαστική αυτοσυνειδησία η οποία οδηγεί στην υπέρβαση / άρση και των δυο πόλων της αντίθεσης.

Στο Κοζέβ η διαλεκτική κυρίου/δούλου είναι η βάση της ερμηνείας ολάκερης της φιλοσοφίας του Χέγκελ. Πέρα από την ταξική σύγκρουση μεταξύ των δυο πόλων εμπεριέχεται και μια υπαρξιακή δυναμική της ανθρώπινης ταυτότητας προς την ελευθερία με στόχο την αναγνώριση των ανθρώπων μεταξύ τους. Για τον Κοζέβ η ιστορία ήταν αποκλειστικά ιστορία του εργαζομένου σκλάβου, του αγώνα του εργαζομένου σκλάβου για την ελεύθερη αυτοσυνειδησία και όχι απλώς του δούλου.

Μια διαδικασία η οποία κινείται σε τρία επίπεδα: το πρώτο είναι το πεδίο της άρνησης απέναντι στην αναγκαιότητα όπως αυτή καθορίζεται από την θέση του κύριου. Στο δεύτερο επίπεδο έχουμε μια πρώτη άρνηση, στην τυπική ισότητα του χριστιανισμού. Σε ένα τρίτο επίπεδο έχουμε την άρνηση της άρνησης στην εμφάνιση ενός ομοιογενούς οικουμενικού κράτους.

Ενός κράτους όπου θα ικανοποιούνται όλες οι ανθρώπινες κοινωνικές ανάγκες, μια "Κυριακή της ζωής", ή διαφορετικά "κάθε μέρα Κυριακή" ή το βιβλικό "Σάββατο των Σάββατων".

Κοζέβ και νεοσυντηρητικοί

Όπως σημείωσα και πιο πάνω ο εν λόγος μεσσιανικός Εγελιανισμός δεν υπερβαίνει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής κατά συνέπεια μονο για μια πραγματική "Κυριακή της ζωής" δεν μπορούμε να μιλάμε. Είναι αδιανόητο με Εγελιανούς πραγματικούς όρους να οδηγηθούμε σε μια «Κυριακή της ζωής» εντός του καπιταλιστικού συστήματος αλλά και εντός κάθε ταξικού συστήματος.

Εκτός και αν ο εν λόγω μεσσιανισμός είναι αυτός που προωθούν οι νεοσυντηρητικοί που θέλουν να μετατρέψουν όλο τον κόσμο σε ένα ομοίωμα των ΗΠΑ με όλα τα μέσα και κυρίως με την βίαιη εξαγωγή της Αμερικανικής δημοκρατίας /κουλτούρας και οικονομίας. Νεοσυντηρητικοί που οι ρίζες σε τμήμα τους βρίσκεται σε κομμάτι της αντισταλινικής αριστεράς της δεκαετίας του 40 και του 50. Σε αυτό το κομμάτι το οποίο συγκρούστηκε με τον Τρότσκι για το χαρακτήρα του Σοβιετικού καθεστώτος. Όπως αποδείχτηκε μπορεί να είχαν δίκαιο απέναντι στο Τρότσκι δεν είχαν δίκαιο όμως στην συνέχεια με την επιθετική στήριξη του αντικομουνιστικού αγώνα από την πλευρά των ΗΠΑ , μιλώντας για ένα προληπτικό πυρηνικό κτύπημα των ΗΠΑ απέναντι στο σοβιετικό μπλοκ.

Ο Κοζέβ παρά το γεγονός πως υπήρξε μια σημαντική επιρροή σε αυτούς τους νεοσυντηρητικούς κύκλους η εν λόγω επιρροή δεν ήταν μεγάλη, ούτε καθοριστική.

Αυτό ισχύει και για το Φουκουγιάμα επίσης νεοσυντηρητικός ο οποίος όμως έχει διαχωριστεί από το σκληρό πυρήνα των νεοσυντηρητικών. Ο Φουκουγιάμα από την δική του πλευρά συνδέει το κρατικό και φιλελεύθερο συνταγματισμό του Χέγκελ της φιλοσοφίας του δικαίου με την αισιοδοξία του «τέλους της ιστορίας». Δυο πλευρές του Εγελιανού έργου που κατά τον Π. Άντερσον δεν συμπαθούσε ο Κοζέβ: Τον φιλελευθερισμό (πολιτικό και οικονομικό) τον θεωρούσε λείψανο του παρελθόντος. Ενώ το ευτυχές «τέλος της ιστορίας» είχε αντικατασταθεί από το όραμα της εξάπλωσης του καπιταλισμού.

Ο Φουκουγιάμα από το Κοζέβ παρέλαβε την κεντρικότητα του ηδονισμού της μοντέρνας καπιταλιστικής κατανάλωσης και την έκπτωση της σημασίας του εθνικού κράτους. Ο Φουκουγιάμα από την δική του πλευρά συνδέει το κρατικό και φιλελεύθερο συνταγματισμό του Χέγκελ της φιλοσοφίας του δικαίου με την αισιοδοξία του τέλους της ιστορίας. Δυο πλευρές του Εγελιανού έργου που κατά τον Π. Άντερσον δεν συμπαθούσε ο Κοζέβ: Τον φιλελευθερισμό (πολιτικό και οικονομικό) τον θεωρούσε λείψανο του παρελθόντος. Ενώ ένα ευτυχές τέλος της ιστορίας είχε αντικατασταθεί από το όραμα της εξάπλωσης του καπιταλισμού. Ο Φουκουγιάμα από το Κοζέβ παρέλαβε την κεντρικότητα του ηδονισμού της μοντέρνας καπιταλιστικής κατανάλωσης και την έκπτωση της σημασίας του εθνικού κράτους.

Η Εγελιανή πολιτική πραγμάτωση

Ο Κοζέβ με το πέρασμα των χρόνων πίστευε όλο και πιο πολύ αυτό που υποστήριζε ο Χέγκελ: Από την Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους πολέμους και εντεύθεν η νεότερη ιστορία δεν είναι πάρα μια σκηνή κατά την οποία εξελίσσονται γεγονότα δίχως καμια ευρύτερη σημασία για την παγκόσμια ιστορία και το παγκόσμιο Εγελιανό πνεύμα. Όλα τα γεγονότα από εκεί και πέρα είναι προεκτάσεις της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Ναπολέων για το Χέγκελ στην Ιένα ήταν η ζωντανή έκφραση του παγκόσμιου πνεύματος και η αρχή της έλευσης αυτού του οικουμενικού κράτους.

Με άλλα λόγια: Το πολιτικό και φιλοσοφικό όριο της πραγματοποίησης ενός οικουμενικού ομοιογενούς κράτους ειναι η Γαλλική Επανάσταση και ενσάρκωση του απόλυτου – Εγελιανού - πνεύματος στο έφιππο Ναπολέων της Ιένας κατά τον Χέγκελ.

Βέβαια επισημαίνει ο Κοζέβ οτι η Γαλλική Επανάσταση καθώς και ο Ναπολέων εν τέλει δεν ήταν η αρχή αυτού του κράτους αλλά σημαίνει την δημιουργία των προϋποθέσεων για την ύπαρξη αυτού του κράτους. Με άλλα λόγια έχουμε μια προσαρμογή απο το ιδεατό / δεοντολογικό επίπεδο στο πολιτικό ρεαλισμό.

4 φιλοσοφικές παρατηρήσεις

Ο Γ. Α. Ευαγγελοπουλος στο παρόν βιβλίο διατυπώνει 4 φιλοσοφικές παρατήσεις σε σχέση με το Κοζέβ και την Φαινομενολογία του Πνεύματος:

1) Στο θεωρητικό σχήμα του Κοζέβ υπάρχει η επιρροή του Χάιντεγκερ ιδιαίτερα η αρχέγονη προβολή της ανθρώπινης ύπαρξης προς το θάνατο στην Εγελιανή φιλοσοφία η οποία προκύπτει από το αγώνα καθε συνείδησης να αποσπάσει τιμή, κύρος, εξουσία και αναγνώριση. Οπότε προκύπτει μια σύνδεση της διαλεκτικής αφέντη - δούλου με την χρονικότητα στο Χάιντεγκερ και το Dasein, δηλαδή την συνείδηση της πορείας προς το θάνατο.

 2)Είναι άμεση η επιρροή του Κ. Παπαϊωάννου, αυτού του Έλληνα Εγελιανού φιλοσόφου της διασποράς από ερμηνεία του Κοζέβ στην διαλεκτική αφέντη - δούλου.

3) Για το Κοζέβ η ανθρώπινη ελευθερία και το τέλος της ιστορίας δεν μπορούσαν να συμφιλιωθούν στην Φαινομενολογία του Πνεύματος καθώς υπήρχε η αιώνια άρνηση του παρόντος από το μέλλον. Μόνο στο δικό του Εγελιανό σχήμα Νεωτερικότητα, το τέλος της ιστορίας και η διαλεκτική κύριου και εργαζόμενου δούλου καταφέρνουν να έρθουν σε μία συμφωνία. Πάντα όμως εντός του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού.

 4) Καθοριστική η σημασία στο σχήμα του Κοζέβ της επιθυμίας για αναγνώριση και αυτό είναι ένα σημείο που συνδέει το σχήμα του Κοζέβ με το σχήμα του Κονδύλη για την ισχύ και τον αγώνα για αυτοσυντήρηση.

Λατινική Αυτοκρατορία και ΕΟΚ

Απολύτως ρεαλιστής ο Κοζέβ πιστεύει ότι οι φιλόσοφοι και οι τύραννοι / πολιτικοί χρειάζονται ο ένας τον άλλον. Οι πρώτοι να υποδεικνύουν τις ιδέες και οι δεύτεροι να έχουν το ρεαλισμό αλλά και το θάρρος να τις πραγματώνουν. Αυτό το ρόλο τον έπαιξε με τρομερή επιτυχία για τον Γαλλικο Ιμπεριαλισμό αλλά και για την Ευρωπαϊκή ενωσιακή προοπτική στο πλαίσιο της ΕΟΚ.

Είναι γνωστή η ιδέα μιας Λατινικής Αυτοκρατορίας ( Γαλλία / Ισπανία /Ιταλία και αργότερα Πορτογαλία) που θα στέκεται απέναντι στη Αγγλοσαξονική Αυτοκρατορία/Γερμανία και την σλαβοΡωσική Αυτοκρατορία. Η οποία θα στέκεται ως ενδιάμεση ουδέτερη δύναμη απέναντι στις συγκρούσεις ΗΠΑ/ΕΣΣΔ.

Πρόκειται για μια διαδικασία υπέρβασης του έθνους κράτους με τα κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά των Λατινικών λαών με στόχο να έχει το πάνω χέρι στις συναλλαγές με την Γερμανία.

Οι ιδέες του σχεδιάσματος της Λατινικής Αυτοκρατορίας τις εφάρμοσε σε μεγάλο βαθμό ο Κοζέβ ως κρατικός τεχνοκράτης στο πλαίσιο της οικοδόμησης της ΕΟΚ. Παίζοντας ένα απολύτως θετικό ρόλο στην οικοδόμηση της ΕΟΚ, επιχειρώντας να πάρει και πολιτικά χαρακτηριστικά και όχι μόνο οικονομικά. Παίζοντας όπως είπα με επιτυχία το ρόλο του φιλοσόφου δίπλα στο τύραννο/πολιτικό.

Ο Κοζέβ έβλεπε τα πράγματα με μια μακαριότητα και μια σκωπτική διάθεση και είχε ριζωμένη μια βαθύτατη αδιαφορία για τον δυνητικό απανθρωπισμό των συνανθρώπων του, έδειχνε ενδιαφέρον μόνο για τους αγώνες για αναγνώριση καθώς μόνο αυτοί ειναι ικανοί να ασκήσουν διαμορφωτική επίδραση στην ιστορία. Έλεγε ο Κοζέβ : Η ζωή είναι μια κωμωδία αλλά μέσα σε αυτή πρέπει να παίζουμε το ρόλο μας σοβαρά.

Επίλογος

Αν στην περίπτωση του Κοζέβ – πάρα τον κυνισμό του- αντικρύζουμε μια αισιόδοξη διάθεση, προϊόν ενός συστήματος που ακόμη πίστευε ότι όχι μόνο μπορεί να νικήσει τον εξωτερικό και εσωτερικό αντίπαλο, αλλά θα δημιουργήσει ένα μέλλον -που μέσα στην ανισότητα και την ανισομετρία- θα συμπεριλαμβάνει τους πάντες.

Στην περίπτωση του Κονδύλη έχουμε την έκφραση ενός συστήματος, που παρά την νίκη απέναντι στην Σοβιετία, δεν μπορεί να αναστοχαστεί ένα κοινό μέλλον και να παράγει αισιόδοξα σενάρια για όλους.

Όχι δεν πρόκειται για την εκδήλωση της μελαγχολίας του νικητή όπως θα έλεγε ο Κονδύλης αλλά για το αποτέλεσμα μιας ιστορικής παρακμής, πάρα την τεράστια οικονομική, τεχνολογική και επιστημοτεχνική ανάπτυξη.

Για μια ακόμη φορά ανοίγονται δυο δρόμοι: Είτε η ισχύς, ο αγώνας για την ισχύ, ο αγώνας για την κυριαρχία σε ανατολή και Δύση θα συμπαρασύρει ολάκερη την ανθρωπότητα στην βαρβαρότητα.

Είτε οι καταπιεσμένοι, οι εργαζόμενοι σκλάβοι, η αναστοχαστική αυτοσυνειδησία της Εγελιανής αντίθεσης καταφέρουν να ξανατραβήξουν την ανθρωπότητα από το βούρκο της βαρβαρότητας.

Σε μια κατεύθυνση ενάντια και πέρα από το καπιταλιστικό σύστημα , για την οικοδόμηση μιας παγκόσμιας κοινότητας ίσων, ελεύθερων και αδερφωμένων ανθρώπων.

Όσο και να φαντάζει ουτοπία είναι ο μόνος πραγματικά μοναδικός πολιτικός ρεαλισμός.