ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΥΒΡΙΔΙΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ


ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΡΓΥΡΟΥ ΣΤΟ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΤΕΚΙ ΣΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ , ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΤΖ. ΣΕΡΓΗ : ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Ο Κώστας Παπαϊωάννου απέναντι στον«μηδενισμό του πνεύματος»- εκδόσεις Νησίδες 2005 ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 30/5/07

Το βιβλίο του Ν. ΤΖ. ΣΕΡΓΗ για τον Κ. Παπαϊωάννου: [ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Ο Κώστας Παπαϊωάννου απέναντι στον « μηδενισμό του πνεύματος» εκδόσεις Νησίδες] παρουσιάζεται στο αυτοδιαχειριζόμενο κοινωνικό στέκι σε μια άκρως ενδιαφέρουσα ιστορική συγκυρία καθώς συμπληρώνονται 90 χρόνια από την ηρωική εποποιία της οκτωβριανής επανάστασης. Επίσης παρουσιάζεται σε μία πολιτική συγκυρία όπου ακόμη και η «διεθνής αμνηστία» καταγγέλλει την αυτοκρατορία του τρόμου που επιβάλουν σε παγκόσμια κλίμακα οι καπιταλιστικές ελίτ.

Μια συγκυρία που κτυπάει ακόμη ένα καμπανάκι για αυτούς που αντιστέκονται- με όποιο τρόπο αυτοί επιλέγουν- στις επιταγές των πάσης φύσεως και θέσεως ισχυρών. Το καθήκον που πέφτει στις πλάτες τους, το καθήκον που πέφτει στις πλάτες μας είναι τεράστιο. Το βάρος να αναμετρηθούμε με τις ηρωικές αλλά και συνάμα τραγικές επαναστατικές περιπέτειες του 20ου αιώνα και ταυτόχρονα να οικοδομήσουμε ένα ατίθασο τοίχο απέναντι στους ισχυρούς. Δηλαδή σε ένα συνολικότερο πεδίο να επαναθεμελιώσουμε, ή πιο σεμνά να συνεισφέρουμε και εμείς στην επαναθεμελίωση της επαναστατικής προοπτικής στο 21ο αιώνα.

Μέσα στο έργο του Κ. Παπαϊωάννου, που ο Ν .Σέργης στο βιβλίο του παρουσιάζει με ένα συστηματικό επιστημονικό τρόπο κάνουν την εμφάνιση τους στοιχεία που δυνητικά μπορεί να γίνουν εσωτερικά στοιχεία , όχι μόνο ενός ειλικρινούς διαλόγου των παραδόσεων αναρχισμού –μαρξισμού , αλλά και μιας ριζικά νέας χειραφετικής αναζήτησης στον 21ο αιώνα που διαλεκτικά θα εμπεριέχει θα αναιρεί και θα υπερβαίνει τα καλύτερα στοιχεία των παραδόσεων του αναρχισμού και του μαρξισμού. Φυσικά αυτό μπορεί να γίνει δυνατόν μόνο μέσα από την διύλιση που θα προκαλέσουν κινηματικά γεγονότα στα οποία συλλογικότητες θα συγκρούονται με το κεφάλαιο και το κράτος αλλά και θα στοχάζονται και θα πειραματίζονται πεδία ανοικτής δράσης. Ένας υβριδικός τόπος σύμφυσης ιδεών, αντιλήψεων, απόψεων και κοινωνικών σχέσεων. Ένας τέτοιος χώρος πιστεύω ότι φιλοδοξεί να είναι ο χώρος που μας φιλοξενεί.

Στο έργο του Κ. Παπαϊωάννου, μέσα από τον διάλογο Μαρξ- Χέγκελ, φαίνονται ξεκάθαρα τόσο οι χεγκελιανές καταβολές της σκέψης του Μαρξ, όπως και η ανωτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης του Χέγκελ. Αυτή που ο Μαρξ θεώρησε ότι αντέστρεψε υλιστικά. Κι όμως είναι ο Χέγκελ είναι που θεωρεί πως στην ιστορία «τίποτε μεγαλειώδες δεν πραγματοποιήθηκε στον κόσμο δίχως πάθος» και νομίζω ότι τίποτε πιο υλικό από αυτό. Εξάλλου είναι ο Χέγκελ και όχι ο Μαρξ που είπε πρώτος πως «κάθε φιλοσοφία είναι φιλοσοφία του καιρού της, ένας κρίκος στην όλη αλυσίδα της ανάπτυξης του πνεύματος˙ μπορεί λοιπόν, να παρέχει μόνο ικανοποίηση για τα ενδιαφέροντα που ταιριάζουν στον καιρό της». Αλήθεια σε τι διαφέρει αυτό στην ουσία του από το μαρξικό:«..η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει , γιατί με μια προσεχτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό ότι το ίδιο το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε όταν οι υλικοί όροι για την λύση του υπάρχουν κιόλας ή τουλάχιστον βρίσκονται στην πορεία του γίγνεσθαι.

Πρόκειται για μια φιλοσοφική ανωτερότητα που καταφέρνει να μην εγκλωβιστεί σε μια θετικιστική, ψευδο-υλιστική ανάγνωση της εξέλιξης των πραγμάτων, όπως συνέβηκε σε μεγάλο βαθμό με το μαρξικό έργο. Ένα έργο που βάζει στο κέντρο της εξελικτικής διαδικασίας την αντικειμενικά προοδευτική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Θα έβρισκε σύμφωνο τον Παπαϊωάννου η επισήμανση των καταστασιακών, των μοναδικών φίλων του από το 68’ ότι: «η αστική τάξη ήρθε στην εξουσία γιατί είναι τάξη της αναπτυσσόμενης οικονομίας το ίδιο το προλεταριάτο δεν μπορεί να γίνει εξουσία παρά μόνο αν γίνει η τάξη της συνείδησης. Η ωρίμανση των παραγωγικών δυνάμεων δεν μπορεί να εγγυηθεί μια τέτοια εξουσία , ούτε καν διαμέσου της αυξημένης στερημένης ιδιοκτησίας που επιφέρει. Η γιακωβίνικη κατάληψη του κράτους δεν μπορεί να αποτελέσει όργανο μιας τέτοιας εξουσίας»

Ο φιλόσοφος μίλησε για μια φετιχολατρεία της διαρκούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που κάνει τους ιδεολόγους να κλείνουν τα μάτια μπρος στην πραγματικότητα. Μια φετιχολατρεία των παραγωγικών δυνάμεων που συστηματικά υποστήριξε ο Κ. Μαρξ αλλά ακόμη πιο πολύ ξεκάθαρα οι μαρξιστές . Ένα γεγονός που οδήγησε τον Κ.Π να υπερασπιστεί το μαρξικό έργο από τους μαρξιστές. Είναι χαρακτηριστικό πως ο φιλόσοφος στην κριτική που κάνει στο μποσελβικισμό χρησιμοποιεί την αντίληψη του Μαρξ και του Ενγκελς για το οργανωτικό ζήτημα. Μια αντίληψη που βάζει στο κέντρο της την αυτοκυβέρνηση των παραγωγών και όχι την αντίληψη της πρωτοπορίας. Ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτό που είπε Μαρξ: «αυτό που ξέρω εγώ είναι ότι δεν είμαι μαρξιστής»,ούτε αυτό που αναφώνησε ο Ενγκελς: «έκαναν την θεωρία μας σωτηριολογικό δόγμα» κάτι που το συναντήσουμε στον σοβιετικό μαρξισμό.

Η φετιχολατρεία της διαρκούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων είναι ένα γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μην διαχωριστεί το μαρξιστικό έργο επαρκώς και ριζοσπαστικά από τεχνοκρατικές- θετικιστικές αναγνώσεις και θεωρήσεις που κυριάρχησαν στον 20ο αιώνα και καθόρισαν την πορεία του πνεύματος προς ένα τεχνοκρατικό και φιλοσοφικό μηδενισμό και τον πολιτικό ολοκληρωτισμό, σε δύση και ανατολή.

Φιλοσοφικός μηδενισμός μέσω της καθολικής μετατροπής των κοινωνικών σχέσεων και της φύσης σε εμπορεύματα, της κυριαρχίας, αυτού που οι καταστασιακοί στην εποχή τους ονόμασαν κοινωνία του θεάματος και σύγχρονοι στοχαστές, καταναλωτική κοινωνία. Ένας ανθρωπολογικός μηδενισμός που φαίνεται τόσο στα κουρεμένα κεφάλια των ναζί και στα στιβαρά κορμιά των στοχανοφιστων εργατών του σταλινικού καθεστώτος, όσο και στις ορδές των αναλώσιμων καταναλωτών στα πολυεθνικά-εμπορικά στρατόπεδα, τύπου μολ και ικεα

Πολιτικός ολοκληρωτισμός, είτε με την μορφή του φασισμού και του σταλινισμού, είτε με την κυριαρχία του αυταρχικού μετά-δημοκρατικού ολοκληρωτισμού που περιθωριοποιεί και ποινικοποιεί κάθε ριζοσπαστική φωνή ή πρακτική που αρνείται να υποταχτεί στις υστεροκαπιταλιστικές κανονικότητες. Ένα μικρό παράδειγμα βιώσαμε και βιώνουμε, τώρα και με την δίκη των αγωνιστών του Ξενία στις 2 Ιούλη , με την περίπτωση του Ξενία, στην πάλαι πότε μικρή μας πόλη.

Μια αντίληψη περί πολιτικού ολοκληρωτισμού που τον συναντάμε σήμερα στην κουβέντα που άνοιξε ο Αγκάμπεν στον βιβλίο του “homo sacer” για τον βιοπολιτικό ολοκληρωτισμό που μεταμορφώνει το κόσμο σε ένα απέραντο στρατόπεδο. Ή από την άλλη σε αντίστοιχες μαρξιστικές αντιλήψεις που μιλάνε για ένα καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό, ως ένα μετα-ιμπεριαλιστικό στάδιο.

Ο Κ. Παπαϊωάννου χρησιμοποιώντας τον Μαρξ των ταξικών αγώνων, όπως και τον γεραιό κοινωνιολόγο Μαρξ απέναντι στον νεαρό μηδενιστή και μονοφυσίτη Μαρξ- όπως ο ίδιος έλεγε - σε συνάρτηση με την θεωρία της επαναστατημένης μάζας και την έννοια του «πολιτικού ανθρώπου μπροστά στο δικαστήριο της ιστορίας» ανοίγει ένα διάλογο που φτάνει ως τις μέρες μας, για το πώς τα πράγματα θα μπορούσαν ή μπορούνε να πάνε αλλιώς. Ας τα δούμε λίγο καλύτερα ένα, ένα ξεκινώντας από την θεωρία του Κ.Π για την μάζα.

Σύμφωνα με την άποψη του Κ.Π για την μάζα, πολιτική δεν είναι οι μηχανισμοί και εξουσίες που επιβάλουν τα θέλω τους, άλλα οι μάζες που αναλαμβάνουν να παίξουν πολιτικό ρόλο διαμορφώνοντας ένα διαφορετικό υλικό πολιτικό πρόταγμα. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη η ανθρωπότητα μεγαλούργησε σε ιστορικές στιγμές που οι μάζες δημιούργησαν ένα άλλο πολιτικό-φιλοσοφικό- αισθητικό και πολιτιστικό τοπίο. Π.χ αρχαία Αθήνα.

Μια αδιαμεσολαβητή επαναστατική δράση της μάζας που απαντάει με αυτό τον τρόπο στην λενινιστική θεωρία της πρωτοπορίας. Μια λενινιστική θεωρία, το «λίκνο του δεσποτισμού», όπως ο ίδιος έλεγε, που είναι συνυπεύθυνη μαζί με τις τσαρικές καταβολές για το σταλινικό φαινόμενο όπως το ανέλυσε στο περίφημο έργο του «η γέννηση του ολοκληρωτισμού» άλλα και στο βιβλίο του «ψυχρή ιδεολογία». Επίσης αυτή η θεώρηση δίνει για τον στοχαστή και ένα διέξοδο στα αδιέξοδα της «δικτατορίας του προλεταριάτου», αν και νομίζω πως η πιο ξεκάθαρη μορφή της «δικτατορίας του προλεταριάτου» είναι ακριβώς το επαναστατικό- ελευθεριακό σύστημα που οικοδομεί η επαναστατημένη μάζα, η αντικρατική δικτατορία του προλεταριάτου και όχι η δικτατορία του κόμματος και των γραφειοκρατών επί του προλεταριάτου. Όπως έγινε στις χώρες του ανύπαρκτα υπαρκτού σοσιαλισμού.

Η άποψη του Κ.Π για την μάζα μπορεί να φαίνεται ότι από μία πλευρά τον φέρνει κοντά στις σύγχρονες αναγνώσεις του Α. Νεγκρι περί Πλήθους, όπου το τελευταίο παίζει ένα αντικειμενικά ανατρεπτικό ρόλο, αλλά έχω μία υποψία πως πιο κοντά είναι στην άποψη του μαρξιστή Ε. Μπαλιμπάρ, όταν ο τελευταίος μιλάει για μια ενεργητική αλλά και μια παθητική μάζα. Ενεργητική ως υποκείμενο μιας χειραφετικής επαναστατικής αλλαγής και παθητική μάζα ως ένα υποκείμενο φορέα και δημιουργίας αντιδραστικών αντιλήψεων. Αυτό που ο Νίτσε ονόμαζε «ηθική των σκλάβων».

Βέβαια τόσο στην άποψη του Α. Νεγκρι για το κοινωνικό προλετάριο της εποχής μας, δηλαδή στο πλήθος, όσο και στην άποψη του Κ.Π για την μάζα κυριαρχεί η φιγούρα του Διόνυσου. Από κει και ύστερα όμως περισσότερες είναι οι διαφορές παρά τα κοινά σημεία.

Στο Α. Νέγκρι η εργασία του Διόνυσου συνδέεται εμμενώς, δηλαδή άμεσα και όχι διαλεκτικά τόσο με θηλυκές φιγούρες που σπανέ την πατριαρχική καπιταλιστική δομή, όσο όμως και με τις εργατικές φιγούρες που μπολιάζονται οργανικά με τις νέες τεχνολογίες. Το μοντέλο του σαιμπορκ λέει ο Νέγκρι, είναι το μοντέλο της κομμουνιστικής υποκειμενικότητας του 21ου αιώνα. Δηλαδή ένας υβριδικός συνδυασμός σώματος και τεχνολογίας. Μια βιοπολιτική θεσμίζουσα εξουσία των «από κάτω».

Αντίθετα στην θεωρία της επαναστατικής μάζας στον Κ.Π η φιγούρα του θεού Διόνυσου είναι οργανικά συνδεδεμένη με την κατάφαση της ζωής και το τραγικό, με την κυριαρχία της θεατροκρατίας-άμεσης δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα και την επίδραση των διδακτικών μύθων. Είναι συνδεμένη με τα διονυσιακά μυστήρια ως άπρακτη κριτική των μαζών στην πάσης φύσεως εξουσία. Για αυτό και κάθε τυραννίδα, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος και μας το λέει και ΚΠ το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να νομιμοποιεί την διονυσιακή λατρεία. Αυτή η διονυσιακή λατρεία είναι που πέρασε οργανικά στην τραγωδία θυμίζοντας τις επαναστατικές παραδόσεις των μαζών, εκφράζοντας με ένα άμεσο τρόπο το καθεστώς που γεννήθηκαν από αυτούς τους επαναστατικούς αγώνες των περασμένων αιώνων.

Σίγουρα στον Κ.Π και στον Α. Νεγκρι η αντίσταση των «από τα κάτω» πάντα προηγείται, μόνο που για τον Κ.Π «εκεί που τελειώνει η ζωή και η δύναμη των μαζών εμφανίζονται οι ηγέτες και εκεί που τελειώνει ο άνθρωπος αρχίζει το κράτος», μια άποψη που τον φέρνει κοντά σε κλασικές αναρχοκομμουνιστικές αναγνώσεις. Αντίθετα στον Νέγκρι τα πάντα, ακόμη και το κράτος, είναι μία βιοπολιτική παραγωγή του πλήθους. Ετσι δεν υπάρχει μία εξουσία που επιβάλλεται πάνω στα σώματα μας, άλλα η δύναμη του πλήθους που δημιουργεί ένα δυνητικό κομμουνισμό με την ισχύ του καπιταλισμού της εποχής μας, δηλαδή την αυτοκρατορία, να είναι ένα παράσιτο που απομυζά από τον κοινωνικο πλούτο του πλήθους. Δηλαδή έχουμε εδώ μια μετανεωτερική και φουκωική ανάγνωση της κλασικής μαρξιστικής αντίθεσης παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων στο επίπεδο όμως του υποκείμενου της ιστορίας.

Για να κατανοήσουμε την έννοια του «πολιτικού ανθρώπου μπροστά στο δικαστήριο της ιστορίας» πρέπει να δούμε πως ο φιλόσοφος Κ.Π βλέπει την έννοια του μύθου. Ο Κ.Π λοιπόν θεωρεί πως η αντίθεση μύθου-αλήθειας είναι ως ένα σημείο σχηματική. Γύρω μας κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι και μυθολογίες που επηρεάζουν συχνά σε καθοριστικό βαθμό την εξέλιξη των πραγμάτων. Δίχως αυτή η ανάλυση να το οδηγεί στον ανορθολογισμό αλλά σε μια διαλεκτική σχέση φιλοσοφίας της ιστορίας με την ιστορία της φιλοσοφίας, όπως μας εξηγεί στο βιβλίο του ο Ν. Σέργης.

Η διαφοροποίηση που κάνει ο φιλόσοφος είναι ανάμεσα στην μυθολογία της ιδεολογίας που συνεισφέρει στο να μείνουν τα πράγματα ως έχει, μέσα στο κυρίαρχο ψευδός των εξουσιαστών και στο διδακτικό μύθο που είναι μια γέφυρα προς την συνειδητοποίηση της σημερινής κατάστασης πραγμάτων άλλα και στην συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων μας. Μια θεώρηση που ο φιλόσοφος την παίρνει από τον Πλάτωνα.

Ο πλέον καθοριστικός φιλοσοφικός και διδακτικός μύθος που χρησιμοποιεί ο Κ.Π είναι αυτός του «πολιτικού ανθρώπου μπροστά στο δικαστήριο της ιστορίας» που παίζει τον ρόλο μιας γέφυρας για την συνειδητοποίηση του αιτήματος της ελευθερίας. Ένας φιλοσοφικός και διδακτικός μύθος που έχει τις ρίζες της στην φιλοσοφία της ιστορίας στον Χέγκελ.

Ας δούμε λίγο καλύτερα τι εννοεί ο φιλόσοφος με αυτό: Στην ανάγνωση του φιλόσοφου το «υγιές τμήμα του μαρξισμού εντοπίζεται στην απελευθερωτική πράξη του πολιτικού ανθρώπου» η όποια κρίνεται σε φιλοσοφικό και συνειδησιακό επίπεδο σε αυτό που ονομάζεται «δικαστήριο της ιστορίας», Δηλαδή στην αγωνιστική πορεία του πολιτικού ανθρώπου να κατακτήσει τον Λόγο που ισούται με την ελευθερία. Μόνο έτσι έχει νόημα η ιστορική κίνηση και η δράση των ανθρώπων μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Μόνο έτσι ο άνθρωπος συμφιλιώνεται με την ιστορική του ύπαρξη. Πρόκειται για μια συγκεκριμένη μορφή ουμανισμού, μια πρακτική δράση για τον κοινωνικο μετασχηματισμό.

Ο άνθρωπος σε ένα φιλοσοφικό και πολιτικό επίπεδο «οφείλει να απαιτεί το απόλυτο και την ελευθερία δίχως να είναι ο ίδιος απόλυτο και ελευθερία» και αυτό είναι ένα διαρκές και ανοικτό στοίχημα γιατί πάντα η παθητικότητα αλλά και η θρησκευτικοποίηση, όπως συνέβηκε με τον μαρξισμό του 20ου αιώνα παραμονεύουν στην γωνία να κυριαρχήσουν.

Εντός του δικαστηρίου της ιστορίας διαπαιδαγωγείται η ανθρωπότητα πάνω στα σοβαρά καθήκοντα που έχει ο αγώνας για την ελευθερία και την χειραφέτηση του ανθρώπου. Τελικά όπως λέει και ο Νίκος Σέργης ο «άνθρωπος καθίσταται πολιτικός μέσα στο «δικαστήριο», ενώ παράλληλα η οντολογική διάσταση του «δικαστηρίου» ολοκληρώνεται στην ανάδειξη του «πολιτικού ανθρώπου» ως νίκη των «πολιτισμένων ηθών» επί του «βαρβάρου ένστικτου» της εξουσίας.»

Η δράση της επαναστατημένης μάζας, δηλαδή η δράση των πολιτικά ενεργών υποκείμενων, της ενεργής κοινότητας των προλετάριων και διανοούμενων έχει την βάση της στο ρόλο του πολιτικού ανθρώπου που μπροστά στο δικαστήριο της ιστορίας μετριέται με την ιστορική πολιτική του ευθύνη.

Μετριέται με την ευθύνη εάν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τις δυνατότητες και της ευθύνες που γεννιούνται από την πολιτική συγκρότηση του ανθρώπου. Δηλαδή μόνο εάν ο πολιτικός άνθρωπος θεωρήσει διαρκώς υπεύθυνο για την πολιτική παθητικότητα και την απραξία του, τον εαυτό του και αφυπνιστεί, τότε μόνο μπορεί να ισχύσει το περίφημο:«η απελευθέρωση του ανθρώπου είναι έργο του ίδιου του ανθρώπου».

Πολύ σωστά ο Κ.Π θεωρεί σπάνιες εκείνες τις ιστορικές στιγμές που επιτεύχθηκε η Ελευθεριακή σύμπραξη διανοούμενων-εργατών που είναι η βάση της δράσης της επαναστατημένης μάζας. Μια τέτοια ηρωική περίοδο του κοινωνικού κινήματος , όπως αναφέρει ο Ν.Σέργης, ο φιλόσοφος θεωρεί το διάστημα μεταξύ 1905-17 που το ανώτερο επίπεδο πολιτικής συνείδησης προσέγγισε τα όρια του «πλατωνικού ιδεώδες των φιλόσοφων βασιληάδων» Ενώ μια άλλη τέτοια περίοδος είναι η φάση των εργατικών συμβουλίων στην εξεγερμένη Ουγγαρία το 1956. Ένα κίνημα, που όπως μας ξανάλεει ο φιλόσοφος«συμπύκνωσε, όσο κανένα άλλο τις αρχές και τις ανάγκες αυτού που ορίζεται ως μαρξιστική επανάσταση»

Συνολικότερα μπορούμε να διαπιστώσουμε πως ύστερα από κάθε άνοδο της συνείδησης του πολιτικού ανθρώπου ακολουθεί περίοδο πολιτικής παθητικότητας και ολοκληρωτισμού. Ύστερα από την περίοδο της επαναστατικής ανόδου στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα είχαμε τον φασισμό-σταλινισμό και μετά το 68, έχουμε το παρατεταμένο πολιτικό χειμώνα των τελευταίων δεκαετιών, με διαλείμματα, όπως το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης ή τους πειραματισμούς που συμβαίνουν αυτή την εποχή στην νότιο Αμερική.

Όλη αυτή η πορεία είναι σαν το πνεύμα της επανάστασης να ακολουθεί το δρόμο του πνεύματος στον Χέγκελ. Δηλαδή να βγαίνει στο προσκήνιο της ιστορίας να δημιουργεί γεγονότα και κατόπι να κρύβεται μέχρι την επόμενη έξοδο του πιο πλούσιο όμως σε εμπειρίες και προοπτικές.

Εν τέλει όμως το πνεύμα της καθολικής ελευθερίας μένει αλώβητο και χάρη σε αυτό το πνεύμα που μετατρέπεται σε πρακτικό αίτημα, οι προλετάριοι μπορούν να δούνε πέρα από τις ιεραρχικές και εκμεταλλευτικές σχέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ένα αίτημα που σε κάθε ιστορική στιγμή παίρνει διαφορετικά μορφώματα και διακυβεύματα, μέσα σε μια θάλασσα επισφαλών και δυναμικών ισορροπιών των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Δηλαδή τα πάντα είναι ανοικτά και δυνατά .

Και σε αυτό το σημείο να μου επιτρέψετε να εκφράσω κάποια ερωτήματα; Σίγουρα ο ίδιος ο Κ.Π δεν δέχεται καμία μορφή πρωτοπορίας, ούτε όταν αυτή δεν αυτοκαθορίζεται αλλά δρα, έστω και αντικειμενικά ως τέτοια. Για αυτόν η μάζα μπορεί να οργανωθεί και με την άγρυπνη αυτοσυνειδησία της μπορεί να πετύχει την ελευθερία της. Μόνο που αυτή είναι μια δυνατότητα ή μια αναγκαιότητα. Η ιστορική πραγματικότητα όμως δεν λειτουργεί έτσι για αυτό το λόγο ο φιλόσοφος εκφράζει μια απαισιοδοξία για την πολιτική ικανότητα του ανθρώπου που την συναντάει - όπως πιστεύει ο ίδιος- και στον Χέγκελ.

Μήπως αυτή η αδυναμία του «πολιτικού άνθρωπου» να εξασφαλίσει την πολιτική του ενάργεια για μακρό χρονικό αφήνει το χώρο αλλά και την ιστορική ευθύνη σε πολιτικές συλλογικότητες να δράσουν εντός και εκτός αυτής μάζας και να εισάγουν την συνείδηση από τα έξω; Είτε αυτό είναι οι μυστικοί καπετάνιοι του Μπακουνιν, είτε το κόμμα νέου τύπου του Λένιν, είτε το αόρατο αντάρτικο κόμμα των ερυθρών ταξιαρχιών, είτε το κόμμα- κίνημα των αυτόνομων του Νεγκρι στον ιταλικό Μάη το 77 , είτε οποιαδήποτε μορφή οργανωμένης πρωτοπορίας προκύψει στο μέλλον;;

Ας γίνω ακόμη πιο συγκεκριμένος: Μήπως σε αυτή την καθολικά πραγμοποιημένη κοινωνία του θεάματος όπου τα πάντα διαμεσολαβουνται από τις γλώσσες της εξουσίας και του εμπορεύματος είναι τελικά ακόμη πιο δύσκολο η επαναστατημένη μάζα να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού της με αποτέλεσμα η συνειδητή δράση των πολιτικών υποκείμενων να γίνεται αναντίρρητη αναγκαιότητα; Και αυτή η συνειδητή δράση πολιτικών υποκείμενων πια χαρακτηριστικά θα αποκτήσει ;; Και πως θα υπερβεί τον μηδενισμό του πνεύματος και τον πειρασμό της εξουσίας , είτε αυτή είναι θεσμοθετημένη και θεσμισμένη, είτε αόρατη, θεσμίζουσα και ριζωματική.

Αλλά και σε αυτό το σημείο στον Κ.Π ανιχνεύουμε κάποιες απαντήσεις που έχουν να κάνουν με τον Διόνυσο, δηλαδή το οργιαστικό στοιχείο που έχει απωθήσει ο δυτικός καπιταλιστικός κόσμος. Μήπως δηλαδή μια απάντηση βρίσκεται στην γιορτή που δομεί γλώσσες και μορφές ζωής που σπάνε την κυριαρχία της καπιταλιστικής κανονικότητας; Μια διαδικασία δηλαδή που βάζει σαν μέτρο του κοινωνικού πλούτου την παγκόσμια καθολικότητα των αναγκών, απολαύσεων και παραγωγικών- με μια ευρεία έννοια- δυνατοτήτων μας όπως μας αναφέρει και ο Μαρξ στα grunndrise. Δηλαδή με αλλά λόγια την διεκδίκηση συνολικών αλλαγών σε όλο το «κοινωνικό είναι» από τα σήμερα και όχι απλώς τον αγώνα για την αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων ή την κατάκτηση της εξουσίας.

Η πολιτική πρακτική δράση των «πρωτοπορών» δυνάμεων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εκφράζει την μαχόμενη ενεργή καθολικότητα αλλά μόνο ένα τμήμα της- ίσως το πιο συνειδητοποιημένο, σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο- και παύει να υπάρχει όταν η ενεργή μαχόμενη καθολικότητα της επαναστατημένης μάζας αποκτήσει συνείδηση του εαυτού της.

Για να ξαναχρησιμοποιήσουμε τους καταστασιακούς:«μια επαναστατική οργάνωση που προϋπάρχει της εξουσίας των συμβουλίων.. ξέρει ήδη , για όλους αυτούς τους ιστορικούς λόγους ότι δεν αντιπροσωπεύει την τάξη. Οφείλει μόνο να αναγνωρίσει τον εαυτό της σαν ένα ριζικό διαχωρισμό από τον κόσμο του διαχωρισμού.. Η επαναστατική οργάνωση δεν μπορεί να είναι παρά μια ενιαία κριτική της κοινωνίας , δηλαδή μια κριτική που δεν συνθηκολογεί με καμία μορφή διαχωρισμένης εξουσίας.. μια κριτική που καταφέρεται συνολικά ενάντια όλων των πλευρών της αλλοτριωμένης κοινωνικής ζωής…Στην επαναστατική στιγμή της κατάλυσης του κοινωνικού διαχωρισμού , αυτή η οργάνωση πρέπει να δεχτεί και την δική της διάλυση σαν διαχωρισμένη οργάνωση».

Είναι βέβαιο πως στον εγελιανό μαρξιστή φιλόσοφο Κ. Παπαϊωάννου δεν μπορούμε να προσδοκούμε να βρούμε ένα ολοκληρωμένο υβρίδιο χειραφετικής ιδεολογίας του 21ου αιώνα. Μπορούμε όμως να συλλέξουμε καρπούς που θα εμπλουτίσουν μια κουβέντα που όπως είπα στην αρχή είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε. Το βιβλίο του Νίκου Σέργη μας εισάγει με ένα συστηματικό τρόπο στην σκέψη του φιλόσοφου και είναι ευχής έργο να βρει χρόνο να συνεχίσει την ερευνητική δουλειά πάνω στον Κ. Παπαϊωάννου. Μια ερευνητική δουλεία πάνω σε επιμέρους τομείς του έργο του που συσχετίζονται με τον πλούτο των ιδεών του Κ.Π. Που συσχετίζονται τόσο με την σχέση του με τον Μαρξ ή τον Χέγκελ όσο και με την σχέση του με τον Νίτσε ή με την τραγική αρχαιοελληνική κοσμικότητα.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις