Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ


Thursday, July 26 2007

«Οι φιλόσοφοι το μόνο που κάνανε ήταν να ερμηνεύσουν τον
κόσμο κατά διάφορους τρόπους. Αυτό που μετράει είναι να
τον αλλάξουμε». Κ. ΜΑΡΞ

Ο Π. Μπουρντιέ προσπάθησε σε όλη την ζωή του να είναι
ένας καθολικός διανοούμενος που παρεμβαίνει σε όλα τα
επίπεδα της κοινωνικής οντολογίας, που μάλιστα την
έβλεπε μέσα από μια καθαρά πολιτική ματιά. Ένας καθαρά
πολιτικός φιλόσοφος και στοχαστής, που διερευνούνε
συγκεκριμένες πρακτικές απαντήσεις στα πολιτικά
ερωτήματα της εποχής του. Αυτόν τον πολιτικό Μπουρντιέ
που αποπειράται να διαρρήξει «την επίφαση της ομοφωνίας
στην οποία συνιστάται κατ’ουσίαν η συμβολική
δύναμη του κυρίαρχου λόγου» θα αποπειραθούμε να
προσεγγίσουμε σε αυτή την μικρή εργασία.


Αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα της ύπαρξης καθολικών
διανοουμένων που θα μπαίνουν στο «καμίνι» της πρακτικής
πολιτικής δράσης, οικοδομώντας δρόμους αντίστασης και
εξόδου πέρα από το μονόδρομο της κάθε φορά κυρίαρχης
ιδεολογίας, που στην εποχή μας παίρνει το όνομα
νεοφιλελεύθερος ολοκληρωτισμός.

Οργανικοί διανοούμενοι σύγχρονων και καινοτόμων ρευμάτων
–μετώπων αντίστασης –ρήξης και ανατροπής.
Ανοικτά πεδία συνάντησης και αλληλεπίδρασης βιοπολιτικών
σωμάτων όπου η αντίσταση παράγει εξουσία και η εξουσία
αντίσταση. Ανοικτά πεδία συνύπαρξης και διαλεκτικής
υπέρβασης των ιστορικών μορφωμάτων αντίστασης του 20ου
αιώνα και ταυτόχρονης παραγωγής θεωρητικών παρεμβάσεων
και μορφών ζωής που αναιρούν και υπερβαίνουν τον
αλλοτριωμένο «κοινωνικο είναι» του όψιμου καπιταλισμού.

Ρεύματα που θα «αφήνουν» πίσω τους τόσο των ρεαλισμό της
ύστερης σοσιαλδημοκρατίας, όσο και τον μεσσιανισμό της
παραδοσιακής κομουνιστικής αριστεράς του 20ου αιώνα,
οικοδομώντας μια νέα ενότητα θεωρίας και πρακτικής.

Προσεγγίζοντας τον φιλοσοφικό- πολιτικό λόγο του Π.
Μπουρντιέ μας προσφέρετε η δυνατότητα να προσεγγίσουμε
σε μια αντικειμενική βάση τα όρια της πραγματικότητας
του όψιμου καπιταλισμού. Μια προσέγγιση που υπέρβαινε το
κάπως γραμμικό μαρξικό σχήμα βάσης-εποικοδομήματος που
δίνει την πρωτοκαθεδρία στην οικονομική βάση,
υποτιμώντας το συνολικό υλικό και συμβολικό πλαίσιο.

Φιλελευθερισμός: η ουτοπία μιας εκμετάλλευσης δίχως όρια


Είναι κοινός τόπος πως ζούμε σε μια εποχή που οι
παγκόσμιες αγορές – η καπιταλιστική
παγκοσμιοποίηση- καθορίζουν την κοινωνική και οικονομική
ζωή προς όφελος των συμφερόντων τους. Στο όνομα της
οικονομικής ανάπτυξης, όπως αυτή εκφράζεται από τον
«κοντόφθαλμο οικονομισμό του ΔΝΤ», καταργείται το
κοινωνικό κράτος, το «αριστερό χέρι του κράτους»κατά
Μπουρντιέ, που διατηρούσε τους κοινωνικούς ιστούς,
συνεκτικά δεμένους.

Μια πολιτική και κοινωνική κατάσταση που συνεχίζει να
συμβάλει στα μέγιστα στην «καταρράκωση του
δημόσιου… με στόχο την εκποίηση των κεκτημένων του
welfare state..με τον εγκωμιασμό της ιδιωτικής
επιχείρησης ».

Γ’ αυτό το λόγο πολύ σωστά ο Μπουρντιέ πιστεύει
πως η αντίσταση στο νεοφιλελευθερισμό «υπερβαίνει κατά
πολύ τα όρια των μισθολογικών ζητημάτων» αλλά έχει σχέση
με την υποστήριξη και την ανάδειξη της αξιοπρέπειας των
σωμάτων που συμφύονται με τα πεδία του κοινωνικού
κράτους, όπως είναι η μάχιμη αξιοπρέπεια που αναδείχτηκε
π.χ στην μεγάλη απεργία στην Γαλλία το 1995. Όπως είναι
η διαμόρφωση των όρων της παραγωγής ενός διαφορετικού
τρόπου ζωής και κοινωνικών σχέσεων που θα υπερβαίνει
αυτόν τον αλλοτριωμένο τρόπο ζωής και κοινωνικών
σχέσεων.

Αλλά ακόμη πιο καθοριστικά έχει σχέση με την οικοδόμηση
ενός εναλλακτικού ευρωπαϊκού κοινωνικού κινήματος. Μια
πολιτική και κοινωνική αντίληψη που υπερβαίνει κατά πολύ
τα όρια ενός μαρξιστικού, αριστερού και αριστεριστικού
οικονομισμού αλλά ταυτόχρονα υπερβαίνει τις ουτοπίες του
19ου αιώνα που έχουν «διατρανώσει τον παντελή τους
εκφυλισμό..[πραγματοποιώντας την οικοδόμηση]…μιας
σφαίρας ρεαλιστικών ιδανικών , που θα έχουν την
ικανότητα να κινητοποιούν τις βουλήσεις χωρίς να
φενακίζουν τις συνειδήσεις».

Πρόκειται για την κριτική του Π. Μπουρντιέ στον
μαρξιστικό λόγο που τον θεωρεί πως οδηγείται σε μια
μαγική άρνηση της πραγματικότητας(..«ελευθερία δεν
συνίσταται στο να αρνηθούμε μαγικά αυτή την αναγκαιότητα
(όπως πιστεύει ο Μπουρντιέ ότι κάνει ο Μαρξισμός) αλλά
στο να την γνωρίσουμε πράγμα που δεν υποχρεώνει και δεν
εξουσιοδοτεί τίποτε να την αναγνωρίσει:η επιστημονική
γνώση της αναγκαιότητας εγκλείει την δυνατότητα μιας
δράσης που αποβλέπει στο να την ουδετεροποιήσει, συνεπώς
μια ελευθερία δυνατή.») .

Όπως όμως έχω υποστηρίξει σε μια άλλη εργασία μου :
«… ο Μπουρντιέ θεωρεί πως ο Μαρξ παράγει μια
θεωρία που οδηγείται στην μαγική άρνηση αυτής της
αναγκαιότητας εξαιτίας της θεωρίας της εργατικής τάξης
ως της καθολικής επαναστατικής τάξης και ως ένα σημείο
έχει δίκαιο. Την ίδια στιγμή όμως ο Μαρξ θεωρούσε πως :
«..η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα
καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει , γιατί με μια
προσεχτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό ότι το ίδιο
το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε όταν οι υλικοί όροι για
την λύση του υπάρχουν κιόλας ή τουλάχιστον βρίσκονται
στην πορεία του γίγνεσθαι». Αυτό εκ των πραγμάτων
προϋποθέτει την καθολική γνώση της πραγματικότητας, μια
καθολική γνώση που δομεί τις προϋποθέσεις για την άρνηση
της άρνησης αυτής της πραγματικότητας. Μια διαλεκτική
διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την δόμηση μιας νέας
πραγματικότητας και όχι απλώς την«ουδετεροποίηση»της
υπάρχουσας πραγματικότητας.».

Σίγουρα το να υπερβούμε το φενακισμό των συνειδήσεων
είναι μια αναγκαιότητα που έχει ως στόχο την χειραφέτηση
αυτού του αντικειμενικοποιημένου σώματος, αλλά αυτό θα
είναι ολοκληρωμένο εάν συμπεριλάβει , όχι μόνο τις
νεκρές κοινωνικές ουτοπίες του 19ου αιώνα που στέκονται
σαν «βραχνάς πάνω στους ζωντανούς», αλλά κύρια την
μυθολογία της ιδεολογίας του ολοκληρωτικού καπιταλισμού
της εποχής μας. Μια μυθολογία που συσχετίζεται τόσο με
τον εργαλειακό λόγο της ορθολογικότητας , όσο με την
κυριαρχία της έννοιας του εμπορεύματος και την
πραγμοποίηση του όψιμου καπιταλισμού.

Εξάλλου υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα σε ένα
ρεαλιστικό πρόγραμμα που θα «ουδετεροποιήσει την
πραγματικότητα» και σε ένα πρακτικό απελευθερωτικό
πρόγραμμα μιας συγκεκριμένης ουτοπίας, χρησιμοποιώντας
μια έκφραση του Ε.Μπλοχ, που γνωρίζοντας την διάρθρωση
και την συσχέτιση των διαφορετικών πεδίων αλλά και την
συμβολή, όχι μόνο της οικονομικής και πολιτικής βίας,
αλλά και της συμβολικής βίας, παράγει ιστορικά νέες
δομούσες δομές, πεδία και μορφές ζωής. Καθώς και νέα
υβριδικά πλαίσια και δομές νοήματος.

Σίγουρα όμως η λογική ενός ρεαλιστικού προγράμματος
οδηγεί τον Π. Μπουρντιέ σε εκδοχές σοσιαλδημοκρατικής
ανάγνωσης της πραγματικότητας. Κάτι που φαίνεται
καθαρότερα στην άποψη του για το κράτος και την
παγκοσμιοποίηση. Αν και ανοικτά καταγγέλλει τους Γάλλους
σοσιαλιστές για προδοσία των σοσιαλιστικών οραμάτων.
Αλλά σε αυτό το ζήτημα θα επανέρθουμε αργότερα πιο
αναλυτικά

Ο μύθος της παγκοσμιοποίησης και ο ρόλος του ευρωπαϊκού
κοινωνικού κράτους

Στο Π. Μπουρντιέ «το κράτος είναι μια διφορούμενη
πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να αρκούμαστε να λέμε πως
ότι αποτελεί εργαλείο στην υπηρεσία των κυρίαρχων.
Αμφίβολα το κράτος δεν είναι εντελώς ουδέτερο, εντελώς
ανεξάρτητο από τους κυρίαρχους , έχει όμως μια αυτονομία
πολύ μεγαλύτερη όσο πιο μακραίωνο είναι, όσο πιο ισχυρό
όσο πιο σημαντικές κατακτήσεις έχει καταχωρίσει στις
δομές του κ.ο.κ». Μια δομή που όπως λέει και αλλού έχει
«δεξιά και αριστερά χέρια».

Μια δομή που καθορίζεται , όπως και κάθε άλλη δομή από
«…ένα διακύβευμα αγώνων» Έτσι « Η κυριαρχία δεν
είναι το άμεσο και απλό αποτέλεσμα της δράσης που
ασκείται από ένα σύνολο κοινωνικών υποκείμενων ( την
«κυρίαρχη τάξη») προικισμένων με δύναμη και εξουσία αλλά
το άμεσο αποτέλεσμα ενός σύνθετου πλέγματος ενεργειών
που παράγονται των καταναγκασμών που έκαστος των
κυρίαρχων-κυριαρχούμενος και ο ίδιος από την δομή του
πεδίου μέσω του οποίου ασκεί την κυριαρχία του
–υφίσταται από την πλευρά όλων των υπόλοιπων».

Με μια άλλη έκφραση του Π. Μπουρντιέ το «κράτος είναι
από μια άποψη το αποτύπωμα των κοινωνικών αγώνων»,
προσεγγίζοντας τις απόψεις του ώριμου Γκράμσι, τον
Γκράμσι των τετραδίων της φυλακής για το κράτος ως ένα
πεδίο που συνδυάζει τον πόλεμο κινήσεων και το πόλεμο
θέσεων.

Ένα τέτοιο κράτος ο Π. Μπουρντιέ θεωρεί το ευρωπαϊκό
κοινωνικό κράτος ανεξάρτητα εάν υπάρχει η τάση και αυτό
να συρρικνωθεί σε «ένα ποινικό κράτος, σε ένα κράτος
καταστολής , που θυσιάζει βαθμηδόν όλες τις κοινωνικές
λειτουργίες» με αποτέλεσμα να μοιάζει όλο και πιο πολύ
στο κράτος των ΗΠΑ όπου εκεί « γινόμαστε μάρτυρες ενός
είδους διπλασιασμού του κράτους: από τη μια μεριά
υπάρχει ένα κράτος το οποίο εξασφαλίζει κοινωνικές
εγγυήσεις αλλά για τους προνομιούχους…και από την
άλλη μεριά υπάρχει ένα κράτος κατασταλτικό και
αστυνομικό για το λαό». Έχουμε με άλλα λόγια μια
διαδικασία κατά την οποία το κράτος του όψιμου
καπιταλισμού μοιάζει όλο και ποιο πολύ με ένα κράτος που
προορίζεται στην αστυνομική του λειτουργία. Με ένα
κράτος φυσικής και συμβολικής βίας. Όπως ήταν στην φάση
της πρωταρχικής συσσώρευσης , σύμφωνα με τις κλασικές
μαρξιστικές αντιλήψεις.

Σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη των πραγμάτων παίζει
σύμφωνα με το στοχαστή ο μύθος, όπως τον λέει, της
παγκοσμιοποίησης. Που το θεωρεί «ως το βασικό όπλο
ενάντια στα κεκτημένα του welfare state». Φυσικά «Αν η
παγκοσμιοποίηση είναι ..ένας δικαιολογητικός μύθος ,
υπάρχει μια περίπτωση όπου έχει παρά πολύ πραγματική
βάση : η περίπτωση των χρηματαγορών…, η
παγκοσμιοποίηση δεν συνεπάγεται ομογενοποίηση˙
αντίθετα, συνεπάγεται την επέκταση της επικυριαρχίας
ενός μικρού αριθμού κυρίαρχων εθνών στο σύνολο των
εθνικών χρηματαγορών».

Με αλλά λόγια σε αυτό το επίπεδο του πολιτικού πεδίου η
φυσική και συμβολική βία των οικονομικά και πολιτικά
κυρίαρχων επικαθοριζουν σε ολοκληρωτικό βαθμό τα
πολιτικά- οικονομικά- κοινωνικά ζητήματα σε σχέση με τις
εθνικές κρατικές πολιτικές που φαίνονται πολλές φορές να
ακολουθούν δουλικά τις εντολές των διεθνικών
νεοφιλελεύθερων –νεοκαπιταλιστικών κέντρων. Της
νέας παγκόσμιας κυβέρνησης των χρηματιστηριακών ελίτ.

Η αντίδραση κατά τον Π. Μπουρντιέ θα προέρθει από ένα
κοινό μέτωπο συνδικάτων, σωματείων και διανοούμενων. Ένα
αντινεοφιλελεύθερο μέτωπο που κατά των Μπουρντιέ,
απέναντι στην παγκοσμιοποίηση των χρηματαγορών «οφείλουν
να στραφούν κατά προτεραιότητα ενάντια στην αποδυνάμωση
του κράτους. Τα εθνικά κράτη υπονομεύονται έξωθεν από
τις χρηματοοικονομικές δυνάμεις και έσωθεν από όσους
αναγορεύονται σε συνεργούς των χρηματοοικονομικών
δυνάμεων, δηλαδή τους χρηματιστές, τους υψηλόβαθμους
δημόσιους υπάλληλους οικονομικών κ.α. Θεωρώ ότι οι
κυριαρχούμενοι έχουν συμφέρον να υπερασπιστούν το
Κράτος, ειδικά όσο αφορά την κοινωνική του
διάσταση…». Αυτό δεν συνεπάγεται επιστροφή σε
εθνοκεντρικά μοντέλα, απεναντίας ο Π. Μπουρντιέ θεωρεί
πως: «Αν θέλουμε να αγωνιστούμε ενάντια στο εθνικό
κράτος πρέπει να υπερασπιστούμε τις «οικουμενικές»
λειτουργίες τις οποίες μπορεί να εκπληρώνει και οι
οποίες μπορούν να εκπληρωθούν εξίσου καλά, αν όχι
καλύτερα από ένα υπερεθνικό κράτος…Για παράδειγμα,
τα μέτρα που στοχεύουν στην εξασφάλιση της μείωσης του
χρόνου εργασίας θα αποκτούσαν το πλήρες νόημα τους μόνο
αν λαμβανόταν από ένα ευρωπαϊκό κλιμάκιο και ήταν
εφαρμόσιμα στο σύνολο των ευρωπαϊκών κρατών».

Ένας διεθνισμός που δεν θα επαναστατεί μόνο ενάντια
στους τεχνοκράτες των Βρυξελλών αλλά στοχεύει να
οικοδομήσει θεσμούς ικανούς «να ελέγχουν τις δυνάμεις
της χρηματαγοράς». Ένας κριτικός διεθνισμός, που στην
δικτατορία των αγορών που καταστρέφει τις οικονομικές
και κοινωνικές βάσεις «των πολυτιμότερων πολιτιστικών
κεκτημένων της ανθρωπότητας» θα αντιτάσσει «μια
οικονομία της ευτυχίας η οποία θα λαμβάνει υπόψη όλα τα
κέρδη, ατομικά και συλλογικά , υλικά και συμβολικά κέρδη
που συνδέονται με την δραστηριότητα(όπως ασφάλεια) καθώς
επίσης και συμβολικά κέρδη που συνδέονται με την μη
δραστηριότητα ή με την προσωρινή και αβέβαιη
απασχόληση..»

Ένας νέος διεθνισμός που θα δημιουργεί τις βάσεις
ενοποίησης σε συνδικαλιστικό , πνευματικό και πολιτικό
επίπεδο. Τόσο σε μια βάση περιφερειακή , διεθνική αλλά
και σε μια βάση εθνική με την υπέρβαση του «εμφύλιου»
μεταξύ των καταπιεσμένων. Γ’ αυτό και θεωρεί
κοινωνικό θαύμα την ύπαρξη του κινήματος των ανέργων
στην Γαλλία καθώς έγινε εφικτό η συνάντηση των ταξικών
habitus των ανέργων και των κοινωνικά αποκλεισμένων,
υπερβαίνοντας την απομόνωση και την περιθωριοποίηση που
τους προκαλεί η ανεργία. Ταυτόχρονα «το κίνημα των
Γάλλων ανέργων αποτελεί επίσης κάλεσμα σε όλους τους
ανέργους και σε όλους τους προσωρινά εργαζόμενους
ολόκληρης της Ευρώπης.. Οι άνεργοι υπενθυμίζουν σε όλους
τους εργαζόμενους ότι έχουν κοινά συμφέροντα με τους
ανέργους..»

Η ενοποίηση σε ένα συνδικαλιστικό, πνευματικό και
πολιτικό επίπεδο προϋποθέτει την σύμφυση και το
συνδυασμό των τροχιών των πολιτικών και ταξικών habitus
των καταπιεσμένων τάξεων και των μάχιμων διανοούμενων σε
πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μια τέτοια αλληλεπίδραση πολιτικών
και ταξικών πεδίων υπήρξε το κίνημα κατά της
παγκοσμιοποίησης.

Μια άλλη μορφή «παρέμβασης προς χάρη ενός διεθνισμού
ικανού να προάγει ένα διεθνικό κοινωνικό κράτος είναι η
άσκηση επιρροής επί και διάμεσου των εθνικών
κρατών…Πρέπει να ασκηθεί επιρροή στα εθνικά Κράτη
για να διαφυλαχθούν και να ενισχυθούν τα ιστορικά
κεκτημένα που συνδέονται με το εθνικό κράτος( και τα
οποία είναι πολύ σημαντικά και έχουν πολύ βαθύτερες
ρίζες στις έξεις [ή στα habitus] όσο πιο ισχυρό είναι το
κράτος, όπως στην Γαλλία ) και , ταυτόχρονα, για να
υποχρεωθούν τα εθνικά Κράτη να εργαστούν για την
δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους ..και
αφετέρου για την υπαγωγή της ..αγοράς στην επεξεργασία
κοινωνικών μέτρων ικανών να καταπολεμήσουν τις πιθανές
συνέπειες τις οποίες θα προκαλέσει για τους μισθωτούς ο
ελεύθερος ανταγωνισμός..».

Για μια ακόμη φορά, φαίνεται η σοσιαλδημοκρατική
αντίληψη του Π. Μπουρντιέ όπως είχαμε επισημάνει πιο
πάνω. Σαφώς πρόκειται για πολύ ενδιαφέρουσα πολιτική
λογική που υβριδοποιεί και ανανεώνει την
σοσιαλδημοκρατική προοπτική. Σημαντικό χαρακτηριστικό
είναι η διεθνιστική οπτική των ανοικτών πεδίων που τα
πολύμορφα ταξικά και πολιτικά habitus αλληλεπιδράνε σε
μια κατεύθυνση αντίστασης προς τον νεοφιλελεύθερο
καπιταλισμό και της οικοδόμησης ενός αλλού
ανταγωνιστικού προς το πρώτο προγράμματος.

Πρόκειται σαφώς όμως για μια πολιτική λογική που δεν
μπορεί να «δει» πέρα από το καπιταλιστικό τρόπο
παραγωγής, προσβλέποντας σε μια ριζική μεταρρύθμιση του
υπάρχοντος συστήματος. Και σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα
ερωτήματα. Μπορεί να μεταρρυθμισθεί το υπάρχον σύστημα;
Υπάρχουν οι όροι για μια τέτοια μεταρρυθμιστική
απόπειρα; Μπορεί το υπάρχον σύστημα του όψιμου
καπιταλισμού, με την ισοπεδωτική εσωτερίκευση των
ταξικών πεπρωμένων και την καταθλιπτική ηγεμονία του
πολιτικού μηδενισμού και του τεχνοκρατικού
ντετερμινισμού να επιτρέψει ριζικές βελτιώσεις της δομής
του, εάν δεν υπάρχει ο κίνδυνος υπέρβασης του από ένα
συνειδητό πολιτικό και κοινωνικό αγώνα των
καταπιεσμένων;

Μήπως τελικά χρειάζεται μια επαναθεμελίωση σε νέες
βάσεις των ουτοπικών οραμάτων του 19ου αιώνα; Μια
επαναθεμελίωση που μπορεί να δημιουργήσει τους όρους να
αλλαχθούν οι όροι που συσχετίζονται οι δυνάμεις των
habitus εντός των πεδίων;

Στην συνέχεια της εργασίας θα ασχοληθούμε με το ζήτημα
των διανοούμενων που στο πεδίο του πολιτιστικού
κεφαλαίου παίζουν σαφώς ένα σημαντικό ρόλο στο πως
διαρθρώνεται τόσο η επιβολή της νεοφιλελεύθερης νέας
τάξης όσο και στο πως δομούνται τα πεδία της αντίστασης
σε αυτή.

Ο ρόλος των διανοούμενων

Ο Π. Μπουρντιέ σε αυτή την διαπάλη κοινωνικού,
συλλογικού από την μια μεριά και ιδιωτικού και
νεοφιλελεύθερου από την άλλη, δίνει μεγάλη σημασία στην
πάλη στο πεδίο του συμβολικού κεφαλαίου, όπως αυτή
εκφράζεται ύστερα και από την κρίση του Μάη του
’68 με την καθοριστική επίδραση των διανοούμενων,
είτε αυτοί είναι δοξοσόφοι, που επηρεάζουν ιδεολογικά
την κοινή γνώμη προς όφελος της κυρίαρχης ιδεολογίας ,
είτε είναι διανοούμενοι που αγωνίζονται για την
οικοδόμηση μιας κριτικής αντεξουσίας, οργανικό μέρος
μιας πραγματικής δημοκρατίας.

Αναφέρει χαρακτηριστικά ο φιλόσοφος πως: « ο Θατσερισμός
δεν είναι γέννημα της κ. Thatcher: τον προετοίμαζαν από
πολύ καιρό πριν ομάδες διανοούμενων». Χρησιμοποιώντας
μια ανάλογη γλώσσα:«Στην Γαλλία για παράδειγμα δεν λένε
πλέον «η εργοδοσία», αλλά οι ζωντανές δυνάμεις του
έθνους». Πρόκειται για το προϊόν των νεοσυντηρητικών
επαναστάσεων στην οποία «δε χρειάζεται, όπως άλλες
εποχές να επικαλεστεί ένα εξιδανικευμένο παρελθόν ..Αυτή
η νέου τύπου συντηρητική επανάσταση επικαλείται την
πρόοδο, τον ορθό λόγο , την επιστήμη (την οικονομία στην
προκείμενη περίπτωση) προκείμενου να δικαιολογήσει την
παλινόρθωση και επιχειρεί να απορρίψει στον αρχαϊσμό την
προοδευτική σκέψη και δράση.».

Μια αντίληψη που φάνταζε απόλυτα σωστή στα 1996 που
γράφτηκε το άρθρο, όπου ο νεοφιλελευθερισμός φάνταζε
ακόμη κραταιός, αλλά 11 χρόνια αργότερα η νεοσυντηρητική
μυθολογία για να κρατηθεί στην επιφάνεια ως κυρίαρχη
ιδεολογία θέλει γερές δόσεις ιστορικού ανορθολογισμού.
Κλασικό παράδειγμα είναι η υποστήριξη των ακραίων
ευαγγελιστών στο Μπους. Ένα γεγονός που φέρνει κοντά τα
προϊόντα του νεοφιλελευθερισμού σε νεοφασιστικές και
ναζιστικές λογικές του μεσοπόλεμου, όπου συνδυαζόταν ο
αντιδραστικός μοντερνισμός με τον μυστικισμό και τον
πνευματισμό.

Μια εξέλιξη που ερμηνευτικά δεν χωρά στα σχηματικά όρια
της μαρξιστικής σχέσης βάσης-εποικοδομήματος,
δικαιώνοντας την κριτική που κάνει ο Π. Μπουρντιέ στο
σχήμα βάση-εποικοδόμημα. Ένα σχήμα όμως που λίγο έχει να
κάνει με τον κλασικό μαρξικό λόγο και περισσότερο με την
μαρξιστική ιδεολογία του 20ου αιώνα, είτε με την μορφή
της ιδεολογίας των κομμουνιστικών κομμάτων είτε με την
ψευδή συνείδηση, και την κυρίαρχη ιδεολογία των κρατών
του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Ο φιλόσοφος κριτικάρει την αμφιλεγόμενη στάση της
πλειοψηφίας των διανοούμενων απέναντι στο νεοφιλελεύθερο
οδοστρωτήρα. Λέει χαρακτηριστικά:«…θα θυμίσω μόνο
τις διενέξεις των επονομαζόμενων μοντέρνων ή
μεταμοντέρνων φιλοσόφων, οι οποίοι, όταν δεν αρκούνται
να αποσύρονται από τα πράγματα και να μην παρεμβαίνουν
καθόλου , απασχολημένοι καθώς είναι με τα σχολαστικά
παιχνίδια τους, περιχαρακωμένοι σε μια λεκτική
υπεράσπιση του ορθού λόγου και του ορθολογικού διαλόγου
ή, χειρότερα, προτείνοντας μια μεταμοντέρνα –στην
πραγματικότητα «σικ ριζοσπαστική» -παραλλαγή της
ιδεολογίας του τέλους των ιδεολογιών , από κοινού με την
καταδίκη των μεγάλων κειμένων ή τη μηδενιστική
καταγγελία της επιστήμης» . Και πολύ σωστά ερωτάτε; «Για
ποιο λόγο έχουμε περάσει από τον στρατευμένο στον
«αποστρατευμένο» διανοούμενο;» Η απάντηση που δίνει
είναι σκληρή και κάποιοι θα την ονόμαζαν και δογματική ή
κυνική, σίγουρα όμως δεν στερείτε ταξικού κριτηρίου.:«
Εν μέρει επειδή οι διανοούμενοι είναι κάτοχοι
πολιτιστικού κεφαλαίου και επειδή ανήκουν στους
κυρίαρχους, έστω και αν μεταξύ των κυρίαρχων είναι
κυριαρχούμενοι.. Ακόμη και όταν εξεγείρονται, ο λόγος
μπορεί να είναι ότι εκτιμούν, όπως το ’33 στην
Γερμανία, ότι δεν έχουν λάβει όσα τους οφείλονται ,
δεδομένης της ικανότητας τους, για την οποία εγγυώνται
τα πτυχία τους.». Τι γίνεται όμως σήμερα με την
αυξανόμενη προλεταριοποίηση των διανοούμενων; Μήπως
μπορεί να γίνει πράξη σε μεγαλύτερο βαθμό η ενότητα
εργατών – διανοούμενων που τόσο καθαρά
οραματίσθηκε ο κομμουνισμός του 20ου αιώνα; Ή μήπως
οδηγούμαστε σε μια νέα σχέση χειρωνακτικής και
διανοητικής εργασίας με εμφανείς τις τάσεις υπέρβασης
και ενοποίησης της χειρωνακτικής και διανοητικής
εργασίας. Και τι αποτελέσματα θα έχει αυτή η εξέλιξη στο
επίπεδο της σύμφυσης των ταξικών πεδίων σε σχέση με την
διάρθρωση των συμβολικών εξουσιών;

Οι κριτικοί διανοούμενοι από την πλευρά τους «Ενάντια σε
αυτή την δόξα» των νεοφιλελεύθερων μεταμοντέρνων και
νεοσυντηριτικών διανοούμενων πρέπει να αμυνθούν,
κατανοώντας τους μηχανισμούς από τους οποίους παράγονται
και επιβάλλονται, αντιπροτείνοντας «κάποιες εμπειρικές
διαπιστώσεις». Ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να ενισχύσουν
την αληθινή κριτική αντεξουσία των καταπιεσμένων
ενισχύοντας τόσο τις συμβολικές ενέργειες αντίστασης,
όπως είναι επί της ουσίας το «κίνημα κατά την
παγκοσμιοποίηση», όσο και αγωνιζόμενοι να δομηθεί ένα
ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα. Μια ρεαλιστική ουτοπία ,
όπως ο ίδιος λέει.

Ο ίδιος ως ένας κριτικός και μαχόμενος διανοούμενος
προχώρησε την 1η Μάη του 2000 στην δημοσίευση των
ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ προσφέροντας πρακτικά
στην υπόθεση της αντίστασης στο νεοφιλελευθερισμό.

Από το ρεαλισμό στην ουτοπία ξανά!!!!

Η δημοσίευση των ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ
ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ είχε ως στόχο
τον συντονισμό με την μορφή του δικτύου των κοινωνικών
κινημάτων που εμφανίσθηκαν από το 1995 και ύστερα σε
ευρωπαϊκή και όχι μόνο κλίμακα.

Σύμφωνα με τον Ν. Παναγιωτόπουλο η «realpolitik της
αντεξουσίας που προτείνει ο Π. Μπουρντιέ …αποτελεί
αναγκαία συμβολή σε κάθε realpolitik του Λόγου, ικανή να
συμβάλει στο μετασχηματισμό των δομών της
επικοινωνίας..». Δηλαδή ο αγώνας ενάντια στην επιβολή
του νεοφιλελευθερισμού «..οφείλει να βασιστεί σε μια
αντίστοιχη συλλογική και διανοητική εξουσία.». Σε μια
συγκροτημένη συμβολική βία απέναντι στην φυσική και
συμβολική βία του νεοφιλελευθερισμού.

Το πρόταγμα του Π. Μπουρντιέ θεμελιώνεται σε μια
φιλοσοφία του Λόγου που ο φιλόσοφος ονομάζει
«πραξεολογία» , που συνιστάτε στην επιστροφή των
κοινωνικών όρων της θεωρητικής δουλειάς. Ο ίδιος ο
φιλόσοφος το ονομάζει «ορθολογιστικό ιστορισμό» σε
αντιπαραβολή «σε πολλά σημεία με τον απολυτισμό του
νεώτερου ορθολογισμού… Ο Λόγος δεν εγγράφεται μέσα
στις δομές του ανθρώπινου πνεύματος ή μέσα στην γλώσσα.
Έχει ιστορία και εδράζεται κυρίως σε ορισμένους τύπους
ιστορικών συνθηκών σε ορισμένες κοινωνικές δομές μη
βίαιου διαλόγου και επικοινωνίας… ο Λόγος οφείλει
να επανενεργοποιείται να ανάγεται συνεχώς στις
κοινωνικές και ιστορικές διαστάσεις της ανάδυσης και της
χρήσης του.»

«Πρόκειται για μια νέα σχέση μεταξύ θεωρίας και
πρακτικής για μια δοκιμασμένη στην πράξη σχέση …
που να επιτρέπει από την μια στην θεωρία να
εμπλουτίζεται από την εμπειρική έρευνα … και από
την άλλη, στις επιστημονικές μεθόδους να ενσωματώνονται
στο στοχασμό χωρίς να περιστέλλονται σε αρχές/
αντικείμενα του στοχασμού…» .

Για ένα στοχασμό πάνω σε μια συγκεκριμένη κάθε φορά
καθολικότητα. Ένα στοχασμό που τον φέρνει κοντά στον Κ.
Μαρξ των θέσεων του Φόϋερμπαχ ,όταν ο τελευταίος έγραφε
στην δεύτερη θέση: «Το ζήτημα αν η ανθρώπινη σκέψη
διαθέτει αντικειμενική αλήθεια δεν είναι κανένα
θεωρητικό ζήτημα αλλά ζήτημα πρακτικό. Μέσα στην πράξη
πρέπει ο άνθρωπος να αποδείξει την αλήθεια, δηλαδή την
πραγματικότητα και τη δύναμη, την εγκοσμιότητα της
σκέψης του…». Δηλαδή μια πολιτική αντίληψη που και
αλλού γράψαμε οδηγεί σε μια ενότητα θεωρίας- πρακτικής,
τακτικής – στρατηγικής, σε μια ενότητα και
υπέρβαση συμβολικού –υλικού. Σε μια υβριδοποίηση
θεωρίας-στρατηγικής –τακτικής-πρακτικής.

Και σε αυτό το σημείο να μου επιτρέψετε να κάνω κάποια
ερωτήματα: Γιατί αυτή η ενότητα θεωρίας και πρακτικής να
οδηγεί στο Κ Μαρξ σε μια θεμελίωση ενός επαναστατικού
στοχασμού ενώ στο Π. Μπουρντιέ να μένει στην θέσμιση
ενός ρεαλιστικού, αλλά ταυτόχρονα και ριζοσπαστικού
προγράμματος; Και τελικά ποιος καθορίζει τι είναι σε μια
συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία ρεαλιστικό και τι όχι;

Οι απαντήσεις μένει να βρεθούνε από ένα νέο ευρωπαϊκό
και παγκόσμιο κίνημα των καταπιεσμένων που θα
συνειδητοποιήσει την «καθολική φτώχια»της εποχής μας,
απόρροια της φετιχισμού του εμπορεύματος που
διαμεσολαβεί τα πάντα ως πράγματα και όχι ως αυθεντικές
κοινωνικές σχέσεις. Ένα κοινωνικό κίνημα που για να
είναι αποτελεσματικό και νικηφόρο θα πρέπει να υπερβεί
την λογική της μεσσιανικής σέκτας «γεννημένες από το
σχίσμα και καταδικασμένες στην σχιζογονία, άρα
θεμελιωμένες στην παραίτηση από την καθολικότητα
..»,γνωρίζοντας ταυτόχρονα πως το πολιτικό πεδίο «είναι
ο τόπος ενός ανταγωνισμού για την εξουσία» .

Ένα πεδίο διαμάχης στρατηγικών και τακτικών, όπου πρέπει
να γίνει κατανοητό στην καθολικότητα της «η αμφισημία
της πολιτικής μάχης , αυτής της μάχης για «ιδέες» και
«ιδεώδη» η οποία είναι αδιαχώριστα μάχη για εξουσίες
και, είτε το θέλουμε είτε όχι, για προνόμια, αποτελεί τη
ρίζα της αντίφασης που κατατρύχει όλες όσες πολιτικές
επιχειρήσεις οργανώνονται με απώτερο στόχο την ανατροπή
της κατεστημένης τάξης..».Ένα γεγονός που θα πρέπει να
οδηγεί στην γνώση στο που ακριβώς και με ποιους όρους
συναντώνται και συμφύονται η αναγκαιότητα, η ελευθερία
και η αλήθεια.

Ένα κοινωνικό κίνημα που δεν θα μένει στην αντίθεση
κεφάλαιο-εργασία αλλά θα συναρθρώνεται στην πολυμορφία
των κοινωνικών, εθνικών, οικολογικών, πολιτιστικών ,
θρησκευτικών αντιθέσεων αλλά και στις διαδράσεις ανάμεσα
στα αγωνιζόμενα πεδία αυτών των αντιθέσεων.

Ένα κοινωνικο κίνημα που εμπνέεται από την πρόσφορα
μάχιμων στοχαστών σαν τον Π. Μπουρντιέ. Που σε μια
συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία μπορεί να προσφέρει στην
παραγωγή αυτών των ανοικτών δομών της συμβολικής και
υλικής τάξης που χρειάζονται οι καταπιεσμένοι για να
αναιρέσουν την αλλοτριωμένη πραγματικότητα του
καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ

www.argiros.net

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ: «ΛΟΓΟΙ ΔΡΑΣΗΣ- ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗΣ ΠΥΡΩΝ» ΠΑΤΑΚΗΣ
1998

Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ -ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ
1999

Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ: «ΛΟΓΟΙ ΔΡΑΣΗΣ- ΓΙΑ ΕΝΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ
ΚΙΝΗΜΑ- ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗΣ ΠΥΡΩΝ ii» ΠΑΤΑΚΗΣ 2001

Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ -ΠΑΤΑΚΗΣ 2004

Κ.ΜΑΡΞ -Φ.ΕΝΓΚΕΛΣ -ΔΙΑΛΕΧΤΑ ΕΡΓΑ τομ.1 - Πρόλογος στην
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ- ΓΝΩΣΕΙΣ

Κ. ΜΑΡΞ -ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΟΥΕΡΜΠΑΧ - ΔΙΟΓΕΝΗΣ 1974

Γ. ΛΟΥΚΑΤΣ - Η ΠΡΑΓΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΟΥ
ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ- ΕΚΚΡΕΜΕΣ- 2006

Π.χ για το ζήτημα των κοινωνικών τάξεων σε σχέση με τον
Κ.Μαρξ ο Π.Μπουρντίε υποστηρίζει πως: :«…η ταξική
εγγύτης εξασφαλίζει περισσότερο την συνεννόηση: τα άτομα
που από κοινού εγγράφονται σε ένα καθορισμένο χώρο του
διαστήματος θα είναι συγχρόνως πιο
αλληλοπροσεγγίσιμα(μέσω των ιδιοτήτων και των διαθέσεων,
των γούστων τους)και θα συνεννοούνται καλύτερα·
έτσι θα είναι πιο εύκολα να διαμορφώσουν κοινά σημεία
και να λειτουργούν συλλογικά. Αλλά αυτό διόλου σημαίνει
ότι συγκροτούν μια τάξη υπό την έννοια του Marx, δηλαδή
μια ομάδα που ενεργοποιείται προς ένα σκοπό και, σε
ιδιαίτερες περιπτώσεις, ενάντια σε μια άλλη
ομάδα…»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ- ΓΙΑ ΤΗ
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ – ΠΛΕΘΡΟΝ 2000- σελ:25). Ενώ
λίγο παρακάτω αναλύει λίγο καλύτερα τις πολύπλοκες
σχέσεις μεταξύ «αντικειμενικών δομών και των
υποκειμενικών συγκροτήσεων…Το κοινωνικό πεδίο με
απορροφά, δεν είμαι παρά ένα σημείο. Αλλά αυτό το σημείο
συνιστά μια οπτική γωνία, μια αρχή θεώρησης που
υιοθετείτε από μια μονάδα τοποθετημένη εντός του
κοινωνικού πεδίου, μια προοπτική καθορισμένη , τόσο ως
προς την μορφή όσο και προς το περιεχόμενο της, από την
αντικειμενική εκείνη θέση στο πλαίσιο της οποίας
επιλέγεται αυτή η αρχή..»(Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ-
ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ – ΠΛΕΘΡΟΝ 2000- σελ: 27).

Δηλαδή κατά μια έννοια μια δομημένη δυναμική σχέση «που
καθορίζει [εν τέλει]…την ταξική πάλη ως μια πάλη
καθαρά συμβολική(και πολιτική), ώστε να υπαγορεύει μια
θεώρηση του κοινωνικού κόσμου ή, καλύτερα , έναν τρόπο
να τον συγκροτήσουμε , στην αντίληψη και στην
πραγματικότητα , και να συγκροτήσουμε επίσης τις τάξεις
αναφορικά προς τις οποίες αυτός μπορεί να διαιρείται.»(
Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ- ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
– ΠΛΕΘΡΟΝ 2000- σελ: 26).

Ο Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ στην ειγαγωγή του βιβλίου Π.
ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ –ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ
1999 στην σελίδα 37 γράφει πως ο Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ :
«Αντικαθιστώντας την έννοια της κοινωνικής τάξεως με την
έννοια του «κοινωνικού χώρου» , η οποία περικλείει την
ουσία όλων όσα περιέχει η έννοια της τάξης και κυρίως το
γεγονός των διαφορών , των άνισων κατανομών διαφόρων
μορφών κεφαλαίου και των αντικειμενικών μορφών τους
..[με τα λόγια του Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ]…Υπάρχει , λοιπόν
, ένας χώρος , υπάρχουν διαφορές , και θα μπορούσαμε να
πούμε ότι σήμερα είναι μεγαλύτερες από ποτέ , ο,τι και
να λένε οι μεταμοντέρνοι. Η δομή του χώρου
εγκατασπείρεται ολοένα και περισσότερο , οι κατανομές
είναι ολοένα και περισσότερο άνισες , κυρίως από τότε
που, σε ορισμένες χώρες , άρχισε να εφαρμόζεται μια
νέο-φιλελεύθερη πολιτική…». Μια στάση που όπως και
αλλού εχουμε ξαναεπισημάνει εχει ως στόχο να έρθει σε
ρήξη με την νοησιοκρατία, τον αντικειμενισμό , τον
υποκειμενισμό και το οικονομισμό που εχει ως αποτέλεσμα
να «αγνοούνται οι συμβολικοί αγώνες που διεξάγονται στα
διαφορετικά πεδία και στους οποίους διακυβεύεται η ίδια
η παράσταση του κοινωνικού κόσμου , κυρίως δε η ιεραρχία
στους κόλπους καθενός από τα πεδία και μεταξύ των
διαφορετικών πεδίων»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ –ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ
ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ 1999 σελ: 333). Λίγο
παρακάτω θα μας δοθεί η ευκαιρία να ξαναπροσεγγίσουμε το
ζήτημα που το θεωρούμε ιδιαίτερα σοβαρό και καθοριστικό
στο επίπεδο του πολιτικού κεφαλαίου.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ :«ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ – Για το
ζήτημα της κοινωνικής τάξης»(αδημοσίευτο)

Σε κάποια άλλα φιλοσοφικότερα κείμενα, όπως ξανάδαμε
αμφισβητεί αυτή την μαρξική αρχή των κοινών συμφερόντων
, π.χ : «Τόσο στην θεωρία όσο και-κυρίως- στην
πραγματικότητα ,η ύπαρξη των τάξεων εκφράζεται , όλοι το
γνωρίζουμε αυτό από την εμπειρία , με μια σειρά από
διαμάχες…Αυτό όμως θα μπορούσε να μας οδηγήσει
στην απόλυτη αποδοχή της ύπαρξης των τάξεων; Όχι οι
κοινωνικές τάξεις δεν υφίσταται(ακόμη κι εάν η πολιτική
σκέψη που έχει ως αφετηρία του Marx κατόρθωσε πράγματι,
σε κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις να τις καταστήσει
υπαρκτές τουλάχιστον κατά περιόδους κοινωνικής
αναταραχής). Αυτό που τελικά υπάρχει είναι ένα πεδίο
συγκροτημένο από διαφορές, στο πλαίσιο του οποίου οι
τάξεις υπάρχουν ως προσχέδια ή ως δυνατότητες , όχι
δηλαδή ως δεδομένα , αλλά ως κάτι που δύναται να
πραγματωθεί»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ- ΓΙΑ ΤΗ
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ – ΠΛΕΘΡΟΝ 2000- σελ: 27). Ενώ
κάπου αλλού ο φιλόσοφος γράφει: «..μόνο μετα το Μαρξ
μπορούμε να μιλάμε για τάξεις και για την πάλη των
τάξεων- και μάλιστα μόνο μετά την σύσταση κομμάτων
ικανών να επιβάλουν (σε μεγάλη κλίμακα ) μια θεώρηση του
κοινωνικού κόσμου οργανωμένη σύμφωνα με την θεωρία της
πάλης των τάξεων»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ –ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ
ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ 1999 σελ 191). Είναι σαφώς
εμφανές το συμβολικό επίπεδο που αναδεικνύει ο φιλόσοφος
αλλά την ίδια στιγμή η γνώση των ταξικών habitus εντός
των ανοικτών δομημένων δομούσων ταξικών δομών γιατί να
μην μπορεί να δημιουργεί συνείδηση μια κοινής ταξικής
ταυτότητας; Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται αναγκαία και την
συνειδητοποίηση της ιστορικής αποστολής , σύμφωνα με τα
κλασικά μαρξικά μοτίβα. Αλήθεια η συνειδητοποίηση του
γεγονότος -που απορρέει από την κοινωνική οντολογία του
- πως «όλα είναι πολιτικά»- μπορεί να συμβεί σε μαζική
κλίμακα στο κόσμο των καταπιεσμένων;; συμβάλλοντας στην
πολιτική συνειδητοποίηση τους ή μένει μια
αντικειμενικοποιημένη σωματικότητα ικανή μόνο να
ερμηνευτεί από αυτούς που κατέχουν συμβολική εξουσία και
πολιτιστικό κεφάλαιο. Συμφωνώντας με τον φιλόσοφο πως:
«…οι νοητικές δομές δεν είναι μορφές της
συνείδησης αλλά διαθέσεις του σώματος, και η υπάκουη μας
στις επιταγές του κράτους δεν μπορεί να νοηθεί ούτε ως
υποταγή σε μία υπέρτατη δύναμη ούτε ως συνειδητή αποδοχή
μιας τάξης [αλλά είναι ]… προϊόν της συμφωνίας
ανάμεσα στις νοητικές δομές που η συλλογική ιστορία
(φυλογένηση) ή η ατομική ιστορία(οντογένηση) έχουν
εγγράψει στα σώματα και στις αντικειμενικές δομές μέσω
των οποίων εφαρμόζονται οι πρώτες…»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ-
ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ- ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ –
ΠΛΕΘΡΟΝ 2000- σελ: 115). Μήπως όμως έτσι οδηγούμαστε σε
ένα αναγκαίο Λενινισμό που θα εισάγει την «ιδεολογία
απ’ έξω» στο συμβολικό πεδίο, συμφύωντας
στρατηγική-τακτική και πρακτική. Γνωρίζοντας πως: «..η
συμβολική βία είναι ακριβώς αυτή η αόρατη εξουσία που
δεν μπορεί να ασκηθεί παρά μόνο με την συνενοχή εκείνων
που δεν θέλουν να ξέρουν ότι την υφίστανται ή ότι την
ασκούν»( Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ –ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ
ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ 1999 σελ 238), μήπως ένα ταξικό
habitus, όπως μαθαίνει στην εργασιακή πειθαρχία και στην
συμβολική βία της «ανάγκης που γίνεται
φιλοτιμία»-(«Έπεται ότι το σώμα είναι η πλέον αδιάσειστη
αντικειμενικοποίηση του ταξικού γούστου , το οποίο
εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως..» Π. ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ- Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ
–ΠΑΤΑΚΗΣ-2004)- μαθαίνει στο «γούστο από
ελευθέρια» και στην χειραφετημένη σωματικότητα. Σε κάθε
περίπτωση όμως πρόκειται για ουτοπικές δυνατότητες,
σύμφωνα με την άποψη του Ε. Μπλόχ για την ουτοπία, που
ίσως οι αντικειμενικές σωματικότητες τις συναντήσουν στο
μέλλον.

Μέχρι τα τότε όμως δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτό που ο
φιλόσοφος γράφει: «Εκείνοι που διοικούν το κόμμα και το
συμφέρον των οποίων είναι η ύπαρξη και η διατήρηση αυτού
του θεσμού καθώς και τα ειδικά οφέλη που τους
εξασφαλίζει , βρίσκουν στην ελευθερία την οποία τους
αφήνει το μονοπώλιο της παραγωγής και της επιβολής
θεσπισμένων πολιτικών συμφερόντων τη δυνατότητα να
επιβάλουν τα δικά τους συμφέροντα , τα συμφέροντα των
εντολοδόχων , ως συμφέροντα των εντολέων τους..»( Π.
ΜΠΟΥΡΝΤΙΕ –ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ-ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ
1999 σελ 253). Αγωνιζόμενοι παράλληλα για να μετριαστεί
με «μοίρασμα» των εξουσιών και αρμοδιοτήτων σε όσους
γίνεται πιο πολύ. Δηλαδή με ένα συνδυασμό έμμεσης και
άμεσης δημοκρατίας.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις