ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ 

Ζούμε εντός του μέλλοντος μας έλεγε ο ποιητής και είχε απόλυτα δίκαιο. Τα γεγονότα εξελίσσονται μπροστά μας με γοργούς ρυθμούς και δεν μπορούμε να περιμένουμε κανένα «από μηχανής θεό» να μας λυτρώσει. Π.χ την δευτέρα που μας πέρασε ζήσαμε ένα αρκετά δυνατό κραχ στα χρηματιστήρια απόρροια μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, μια κρίσης που επιβραδύνει τους ρυθμούς ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατικής μεγαλομηχανής. Είναι ολοφάνερα πως μια κρίση από μόνη της δεν κάνει τα πράγματα πιο εύκολα για τις δυνάμεις που αγωνίζονται για την κοινωνική αλλαγή και χειραφέτηση-απεναντίας μπορεί να εξωθήσει τα γεγονότα να συναντήσουν αντιδραστικότερες απαντήσεις.

Η ιστορία του 20ου αιώνα απέδειξε πως κάθε οικονομική κρίση μπορεί να ήταν αποτέλεσμα και της σύγκρουσης των κοινωνικών δυνάμεων μόνο που το πέρας αυτής της κρίσης σήμανε την αλλαγή του παραγωγικού και καταναλωτικού παραδείγματος, την αλλαγή της σχέσης κεφάλαιο-εργασίας υπέρ του πρώτου και την περαιτέρω ανάπτυξη του κεφαλαίου. Τούτο δεν συνεπάγεται πως το ίδιο θα συνεχίσει να συμβαίνει και στο 21ο αιώνα, ούτε όμως και πως αναγκαία θα συμβεί το αντίστροφο.

Τα πράγματα και τα γεγονότα εκ νέου θα κινηθούν μη-γραμμικά, εξάλλου και η ιστορική πορεία του 20ου αιώνα ήταν μια πορεία γεμάτη ασυνέχειες, τομές και μη-γραμμικότητες. Εξάλλου μόνο εκ των υστέρων αναγνωρίζουμε την τελεολογία των πραγμάτων. Όπως γράφει ο ιστορικός του πανεπιστήμιου Ιωαννίνων θ.Σφήκας: «…οι τελεολογικές ερμηνείες απορρέουν από την κατάχρηση της εκ των υστέρων γνώση»( θ.Σφήκας -ένα ιστοριογραφικό ταξίδι στην χώρα του Γκιούλιβερ- «Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος»- ελληνικά γράμματα)

Για να προσεγγίσουμε την σημερινή κατάσταση πραγμάτων ας «περιπλανηθούμε» για λίγο στις ιστορικές ασυνέχειες του 20ου αιώνα: Την εποχή του παγκόσμιου κραχ του 1929 οι «απαντήσεις» που δοθήκανε από την πλευρά της κεφαλαιακής σχέσης ήταν τριών ειδών- «απαντήσεις» αλληλοσυμπληρούμενες και θανάσιμα ανταγωνιστικές. Σταλινισμός στην ανατολή, φασισμός στην δύση και «νιου ντιλ» στις ΗΠΑ.

Τρεις «απαντήσεις» που είχαν ως στόχο να περιχαρακώσουν και να καταστείλουν τις δυνάμεις της εργασίας και των χειραφετημένων που αγωνιζόταν με όλα τα μέσα για την χειραφέτηση τους. Τρεις «απαντήσεις» ενάντια στο «φάντασμα που πέταγε πάνω από την Ευρώπη» - σύμφωνα με μια γνωστή έκφραση του κομμουνιστικού μανιφέστου και προκάλεσε την Οκτωβριανή Επανάσταση. «Απαντήσεις» που οδήγησαν στην τραγωδία του β’ παγκοσμίου πολέμου και του ολοκαυτώματος , μπλοκάρισαν για μακρόν την δυνατότητα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά ταυτόχρονα προκάλεσαν τις αντιαποικιακές επαναστάσεις που έφεραν το τέλος του παλιού αποικιακού συστήματος.

Αναδεικνύοντας δυο παγκόσμιους κυρίαρχους –ως ηγεμονικούς παίχτες δύο ανταγωνιστικών πολιτικοκοινωνικών συστημάτων – που η ψυχρή και η θερμή (περιφερειακή) σύγκρουση τους δημιούργησε το κράτος πρόνοιας και την καταναλωτική μας κοινωνία στην δυτική και την Ανατολική Ευρώπη –ως μια «άτυπη συμφωνία» του κεφαλαίου και της εργασίας.

Η κατάρρευση του συστήματος του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ήταν η ολοκλήρωση διαδικασιών που η ρίζες τους βρίσκονται στην απάντηση του κεφαλαίου απέναντι στην επαναστατική κρίση του «68». Μια απάντηση του κεφαλαίου που χρησιμοποίησε τα καινοτόμα στοιχεία που ανέδειξε η παγκόσμια κρίση του «68» προς όφελος του.

Το σύνθημα η «φαντασία στην εξουσία» έγινε πράξη αλλά προς το συμφέρον του κεφαλαίου και είχε ως αποτέλεσμα την εκ νέου αλλαγή του παραγωγικού- καταναλωτικού παραδείγματος(ο «καλβινισμός» του τίμιου συσσωρευτή κεφαλαίου αντικαθιστάτε από τον καταναλωτικό μπαρόκ).

Την είσοδο στην φάση ενός έξυπνου, ευέλικτου, μεταμοντέρνου- ακόμη πιο ανοικτού στις νέες ιδέες και στην εκμετάλλευση της τεχνολογικής επανάστασης, της φύσης και του ανθρώπου - καπιταλισμού.

Ενός καπιταλισμού βέβαια αντικειμενικά ακόμη πιο βαρβάρου που αποικίζει την ολότητα των πραγμάτων. Στα πλαίσια αυτού του νέου μεταμοντέρνου-ολοκληρωτικού καπιταλισμού οι γραφειοκρατικές– κρατικοκαπιταλιστικές συνισταμένες του– όπως ήταν ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» αλλά και ως ένα σημείο το κράτος πρόνοιας στην Δυτική Ευρώπη - ήταν απόλυτο λογικό να μην μπορούν να επιβιώσουν.

Κατά συνέπεια στην σημερινή φάση του ολοκληρωτικού καπιταλισμό γύρω από την σχέση κεφάλαιο-εργασία μπορούν να γίνουν 5 ουσιαστικές διαπιστώσεις:

1) μια τεραστία και πρωτόγνωρη αύξηση των παραγωγικών δυνάμεων δημιουργεί τους όρους για την ολοκληρωτική απελευθέρωση των εργαζόμενων, ως «ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών» του κοινωνικού πλούτου αλλά ταυτόχρονα γεννάει και τεράστιους κίνδυνους για μια ιστορικά πρωτόγνωρη βαρβαρότητα που μπορεί και να οδηγήσει στην καταστροφή του πλανήτη.

2) Την καθολική - σε έκταση και σε βάθος- υπαγωγή στο κεφάλαιο και στη λογική του κέρδους όλης της ύπαρξης, όλων των πλευρών που αφορούν τη ζωή των εργαζομένων, το πολιτιστικό περιβάλλον και την φύση.

3) Την οργανική αλληλοδιαπλοκή και αλληλοτροφοδότηση –όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία του καπιταλισμού- των πιο μοντέρνων με τις πιο απαρχαιωμένες μορφές εκμετάλλευσης, Αυτές οι δύο τάσεις δεν αλληλοσυγκρούονται, αλλά όσο περισσότερο κινητοποιείται η πρώτη, τόσο πιο αναγκαία γίνεται και η δεύτερη στο ίδιο άτομο, στην ίδια επιχείρηση, στη ίδια χώρα, στον πλανήτη.

4) Tην τεράστια σύγκρουση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις. Σύγκρουση που δεν τις διαχωρίζει τοίχος. Κατά συνέπεια η όποια υπέρβαση των παραγωγικών καπιταλιστικών σχέσεων πρέπει να συνοδευτεί με την αλλαγή και την διαφορετικού τύπου επαναστατικοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων.

5) Την πρωτοφανή σύγκρουση ανάμεσα στις δύο τάσεις που ενυπάρχουν στην κοινωνική συγκρότηση και την πολιτική συμπεριφορά της εργατικής τάξης, την τάση ενσωμάτωσης, υποταγής και συνδιαλλαγής και την τάση χειραφέτησης, ρήξης και ανατροπής. Μια σύγκρουση που επικαθορίζεται και τροφοδοτείται από τις κοινωνικές και πολιτικές αναδιαρθρώσεις του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, από την κατάσταση του συνδικαλιστικού κινήματος και της Αριστεράς, από το επίπεδο και την μορφή της ταξικής πάλης, από τις τάσεις που αναπτύσσονται στα ίδια τα σπλάγχνα του καπιταλισμού, τείνοντας να σπάσουν το περίβλημά του.

 Από τη σκοπιά αυτή το σημερινό σ.κ. και η αριστερά είναι από κάθε άποψη αναντίστοιχες πολιτικές δομές για τις απαιτήσεις που διαμορφώνουν για την ταξική πάλη οι αναδιαρθρώσεις στον σημερινό καπιταλισμό. Είναι χαρακτηριστική η προγραμματική αδυναμία του παραδοσιακού συνδικαλισμού να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα όπως η εργατική ενότητα, η σχέση οικονομικού-πολιτικού αγώνα, η σχέση εθνικού-διεθνικού κ.λπ. Το «επίσημο» συνδικαλιστικό κίνημα- ως ο «συνεταιρισμός» των πωλητών της «εργατικής δύναμης»- έχει οδηγηθεί σε ιστορική χρεοκοπία διότι έχει μεταλλαχθεί από αντιφατική συλλογική έκφραση των τάσεων ρήξης-ενσωμάτωσης σε πολιτικό μηχανισμό εχθρικό - τόσο στη μορφή, όσο και στο περιεχόμενο- προς την εργατική πλειοψηφία.

Για αυτό το λόγο από μια πρώτη άποψη οι δυνάμεις που επιθυμούν την κοινωνική αλλαγή θα πρέπει να δομήσουν ένα διαφορετικό νέο εργατικό κίνημα που δεν θα μένει μόνο στην διεκδίκηση της τιμής των πωλητών της «εργατικής δύναμης» αλλά κύρια θα δυναμώνει με όλους τους δυνατούς τρόπους την αντίθετη τάση του «συνεταιρισμού των παραγωγών του κοινωνικού πλούτου».

Σπάζοντας τον ολοκληρωτικό έλεγχο της ζωής και την «πολιτική οικονομία του φόβου» που ασκείται από το κεφάλαιο πάνω στα σώματα των «ελεύθερων παραγωγών». Ένα νέο εργατικό κίνημα πραγματικά ανεξάρτητο από τις δομές του κράτους(τοπικού-εθνικού και παγκόσμιου) και της αγοράς. Διεκδικώντας την ανάδειξη αμυντικών αιτημάτων που θα βάζουν την υποστήριξη του εργατικού εισοδήματος, τα εργατικά δικαιώματα και τις ανάγκες πάνω από το «καλό της εθνικής οικονομίας». Και επιθετικών αιτημάτων που θα οδηγούν στην ριζική μείωση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργαζόμενων.

Ένα νέο εργατικό κίνημα που θα είναι η υλική βάση μιας νέας αριστεράς. Μιας αριστεράς που θα εκκινεί από τα υλικά και συμβολικά δεδομένα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού με στόχο την υπέρβαση προς την κατεύθυνση της κοινωνικής χειραφέτησης. Μιας νέας αριστεράς που θα στηρίζει την δράση και την παρέμβαση της στην διαλεκτική σύνδεση του νέου εργατικού κινήματος, του μετώπου των αριστερών, αντικαπιταλιστικών πολιτικών σχηματισμών , και των επαναστατικών οργανώσεων και κομμάτων.

Μια επαναστατική διαλεκτική σπείρα που θα παίρνει υπόψη της την σχετική αυτονομία των επιπέδων όπως και την κάθε φορά ωριμότητα των κοινωνικών δυνάμεων της εργασίας. Συναντώντας τον κομμουνισμό ως την ενότητα του πραγματικού κινήματος που καταργεί κάθε φορά την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων με την «ουτοπία» της αταξικής κοινωνίας. Την «ουτοπία» ως μια δυνατότητα που δεν έχει γίνει ακόμη πράξη.