ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ;

Είναι κοινή πεποίθηση πως ζούμε στην εποχή που ο καθένας κοιτάει την «πάρτη» του προσπαθώντας να την βολέψει όπως βρει, εντός των πλαισίων που διαμορφώνει η βιοεξουσία του κεφαλαίου. Ή σε μια διαφορετική καθεστωτική εκδοχή, το άτομο σήμερα στις δυτικές κοινωνίες στηριζόμενο στα ατομικά του προσόντα καταφέρνει να κερδίσει στιγμές ευτυχίας, σε μια κοινωνία σχετικής ελευθερίας και ευημερίας. Πόσο όμως είναι αλήθεια πως έχουμε περάσει στην εποχή της κυριαρχίας της ατομικότητας που τα δικαιώματα του ολοκληρωμένου ατόμου είναι η βάση συγκρότησης της κοινωνίας μας;

Εξαρχής απαντάμε αρνητικά και στην συνέχεια του άρθρου θα αποπειραθούμε να το αναλύσουμε. Έχοντας ως βάση της συλλογιστικής μας όχι την ελευθέρια πρόσβασης σε μια σειρά αγαθά , εμπορεύματα και πληροφορίες ή την ελευθερία της έκφρασης- δίχως να την μηδενίζουμε- αλλά την ικανότητα μας ως άτομα και κοινότητα να υπερβαίνουμε την κυρίαρχη και ψευδή συνείδηση του υπάρχοντος συστήματος ελέγχοντας πλήρως και αδιαμεσολάβητητα τις συνθήκες της ζωής μας.

Φιλοδοξία του άρθρου είναι να δημιουργήσει ερωτήματα και όχι να δώσει έτοιμες απαντήσεις. Απαντήσεις που εάν δοθούν θα είναι μόνο μέσα στο ορίζοντα της παραγωγής ενός νέου απελευθερωτικού κινήματος αυτών που παράγουν τον κοινωνικό πλούτο. Κοινωνικός πλούτος που δεν ταυτίζεται και αναγκαία με την πληθώρα των εμπορευμάτων που παράγονται και καταναλώνονται κυρίως στο επονομαζόμενο πρώτο κόσμο.

Οι μεγάλες αφηγήσεις του 20ου αιώνα φαίνεται να έκαναν φτερά και τα πάντα λογίζονται ως μια τεχνική της εξουσίας ή καλύτερα του δικτύου των βιοεξουσιών πάνω στο πεδίο ζωή και στις σχέσεις που αυτό το πεδίο παράγει με άλλα πεδία. Λόγου χάρη το πεδίο τεχνολογία, το πεδίο κοινωνικές δομές, το πεδίο της παραγωγής γνώσης που ταυτόχρονα αποτελεί και πεδίο εξουσίας και αντεξουσίας για τα πλήθη της σύγχρονης πολυσύνθετης διανοητικής ζωντανής εργασίας.

Τεχνική των εξουσιών που έχει καταφέρει να μετατρέψει το πεδίο ζωή σε μια άκρως παραγωγική μεγαλομηχανή για την κερδοφορία των οικονομικών ελίτ που εξαπλώνονται σε παγκόσμια κλίμακα και έχουν διαμορφώσει δίκτυα και πρακτορεία σε όλο τον κόσμο. Εξυπηρετώντας τα στρατηγικά συμφέροντα της καπιταλιστικής αυτοκρατορίας αλλά και των ντόπιων ελίτ.

Σε μια πρότερη φάση αυτό το πλέγμα της κεφαλαιοκρατικής εξουσίας ενσωμάτωνε στα συμφέροντα του μικροαστικά και εργατικά στρώματα. Σε αυτή όμως την φάση της παγκόσμιας κρίσης και της ανυπαρξίας πολιτικής αντιπρότασης από την πλευρά των υποτελών τάξεων η ενσωμάτωση των μικροαστικών και των εργατικών στρωμάτων καθιστάτε σχεδόν αδύνατη, τουλάχιστον με τους πρότερους και σχετικά ευμενείς όρους για αυτό που ονομάσθηκε και ονομάζεται εργατική τάξη.

Αυτό συνεπάγεται πως η ηγεμονία της τάσης υποταγής διαμορφώνεται με όρους κοινωνικού και ατομικού φόβου και ανασφάλειας, κυριαρχώντας τα θλιβερά πάθη πάνω στα χαρούμενα πάθη, για να θυμηθούμε για λίγο τον Σπινόζα. Μόνο που τούτο είναι ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια πολιτεία που επιθυμεί να μείνει συγκροτημένη και ελεύθερη.

Για να μείνουμε πιστοί στην μακιαβελική λογική ο ηγεμόνας που το μόνο όπλο του είναι ο φόβος δεν πρόκειται να μακροημερεύσει. Ο μύθος είτε στην θετική του πλευρά- όπως είναι η ουτοπία-είτε στην αρνητική του – της μυθολογίας δηλαδή- είναι το αναγκαίο εργαλείο μαζί με τον καταναγκασμό για την διατήρηση της εξουσίας ενός ηγεμόνα.

Σήμερα στην πλειονότητα των πολιτειών δεν υφίσταται ούτε ο συλλογικός μύθος, ούτε μια θετική μυθολογία- όπως ήταν για δεκαετίες η πολιτική του κοινωνικού συμβολαίου ή του αμερικάνικου ονείρου από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού - παρά μόνο αρνητικές μυθολογίες-, ρατσισμός , ξενοφοβία, ομοφοβία, που συσχετίζομαι άμεσα με τα θλιβερά και λυπημένα πάθη, π.χ φόβος , μίσος κτλ.

Στο 20ο αιώνα ζήσαμε πλείστους συλλογικούς μύθους που η επαφή τους με την εξουσία γρήγορα τις μετέτρεψε σε μυθολογίες, όπως ήταν ο κομμουνισμός ή και ως ένα σημείο ο φιλελευθερισμός προτού μετατραπεί σε νεοφιλελευθερισμό. Μυθολογίες που δικαιολογούσαν την ύπαρξη και την κυριαρχία αρχουσών τάξεων που στο όνομα τους εξουσίαζαν και έλεγχαν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άμεσων παραγωγών του πλούτου.

Στον 20ο αιώνα βιώσαμε επίσης τις μυθολογίες του αίματος και της τιμής, όπως ο εθνικισμός, ο φασισμός και ο ναζισμός. Μυθολογίες που όπλισαν τις κοινωνικές φοβίες των υποτελών τάξεων απέναντι σε τμήματα άλλων υποτελών τάξεων και πολιτιστικών- εθνικών μειονοτήτων με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα.

Μυθολογίες που και στον 21ο αιώνα συνεχίζουν να αποτελούνε ψευδείς ιδεολογίες που οπλίζουν τις κοινωνικές ανασφάλειες σημαντικών πληθυσμών. Τα παραδείγματα σε όλους μας γνωστά. Οι πρώην μαύροι- θύματα του απαρτχάιντ- στην Νότιο Αφρική – ξυλοκοπούνε, βιάζουν και σκοτώνουν μετανάστες σε μαζικά πογκρόμ με την ανοχή της κυβέρνησης του κόμματος που για δεκαετίες πολεμούσε το απαρτχάιντ.

Στην Ιταλία η μαφία πνίγει στο σκουπίδι την Νάπολη και η νεοφασιστική κυβέρνηση της- στηριζόμενη στα μικροαστικά και εργατικά πλήθη του πλούσιου ιταλικού βορρά- εξαπολύει πογκρόμ σε μετανάστες και «ρομ», ψηφίζοντας νέους ακόμη πιο σκληρούς αντιμεταναστευτικούς νόμους. Στην Μέση Ανατολή οι μόνιμα διωκόμενοι εβραίοι ασκούνε 6 δεκαετίες τώρα συστηματική και οργανωμένη πολιτική αφανισμού και εθνοκάθαρσης των αραβικών και παλαιστινιακών πληθυσμών.

Όσο για την μικρομέγαλη Ελλάδα κάθε αντίδραση των μεταναστών για καλυτέρευση της ζωής τους προκαλεί την μήνη των μικροαστικών και αγροτικών στρωμάτων που ζούνε από την υπερεκμετάλλευση των μεταναστών.

Με αυτές τις αναφορές μας θέλαμε να δείξουμε πως στην σημερινή φάση του ολοκληρωτικού καπιταλισμού δεν υπολείπονται οι συλλογικές δράσεις από τα πλήθη, μόνο που αυτές στην συντριπτική τους πλειονότητα ηγεμονεύονται από αντιλήψεις που διασπούν το έτσι κι αλλιώς κατακερματισμένο πολιτικό σώμα των καταπιεσμένων τάξεων. Γεγονότα που αναδεικνύουν το πλήθος της πολυσύνθετης διανοητικής εργασίας ως μια εξίσου αντιφατική ενότητα με την παραδοσιακή εργατική τάξη, ικανή / ο για το καλύτερο και για το χειρότερο.

Σε κάθε όμως περίπτωση και σε μια συνολική κλίμακα ο ορίζοντας της ατομοκρατικής- ουδόλως όμως ατομικής- «ευτυχίας» που διαμεσολαβείτε ολοκληρωτικά από το εμπόρευμα και τα ΜΜΕ συνδέεται καθοριστικά με τις κυρίαρχες μαζικές ιδεολογίες που παράγουν οι κυρίαρχες δομές οικονομικής και πολιτικής εξουσίας του κεφαλαίου.

Το σύγχρονο άτομο που φοβάται τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί κάθε άλλο παρά ελεύθερη ατομικότητα είναι. Μια ελεύθερη ατομικότητα που εντός μιας κοινότητας αναγκών και δικαιωμάτων -στην βάση των νέων δυνατοτήτων- θα συνδιαμόρφωνε μια ελεύθερη κοινότητα ελευθέρων ατομικότητων.

Όσο άτομο κι αν φαίνεται ο μοντέρνος άνθρωπος τόσο εγκλωβισμένος είναι σε δομές που δεν μπορεί να κατανοήσει και να ελέγξει. Και αυτό έχει ως συνέπεια την μεγαλύτερη και καθολική κυριαρχία των θλιβερών παθών που- εκ των θεμελίων- υποσκάβουν την μακροημέρευση του σημερινού συστήματος.

Αλλά αυτό δεν αρκεί για να αντιστραφεί το κλίμα. Οι απελευθερωτικές θεωρίες του 21ου αιώνα το πρώτο που θα πρέπει να πράξουν είναι να επαναστοχαστούν στην τόσο δημιουργική ενότητα και την αντίθεση ατομικότητας και κοινότητας.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΓΥΡΟΣ