Ο Α. Μπαντιού και η ηθική μιας «Λευκής κορδέλας» και ενός «Κυνόδοντα»

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και καθόλου επικίνδυνο- άσχετα με το τι λέμε τα ΜΜΕ- να περιπλανηθείς στην αντιφατικά όμορφη Βαλκανική μητρόπολη μας. Να συναντήσεις τον ξένο , τον άλλο – όχι ως μια εικόνα που πρέπει να σου μοιάζει και κατά συνέπεια πρέπει να αφομοιωθεί-  αλλά ως ένα ανοικτό πεδίο κοινωνικών σχέσεων.

Ως η « διάφορα» της ηθικής των αληθειών,  που σύμφωνα με τον Μαρξιστή/ Πλατωνιστή Φιλόσοφο Α. Μπαντιού δημιουργεί την αλήθεια του έρωτα, της τέχνης , της επιστήμης, της εξέγερσης. Μια συγκεκριμένη ηθική  των αληθειών και των συμβάντων – ένα γεγονός που μας οδηγεί στο να αποφασίσουμε ένα καινούργιο τρόπο ύπαρξης, π.χ μια μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη, μια επανάσταση, ένας μεγάλος και απόλυτος έρωτας- που τρομάζει τις κυρίαρχες εξουσίες των ελίτ.(Ηθική ,  Α. Μπαντιού, Scripta, 1998).

Ελίτ και εξουσίες που τους ταιριάζουν καλύτερα οι αφηρημένες ηθικές αρχές, που ψάχνουν το ψευδεπίγραφο «ριζικό κακό». Όπως λόγου χάρη εμφανίζεται στις μέρες μας η  ταύτιση Στάλιν – Χίτλερ ή Χίτλερ – Μιλόσεβιτς ή Χίτλερ- Σαντάμ

Αφαιρημένες ηθικές αρχές που πάνε γάντι με την σαγήνη εμπορεύματος, για να θυμηθούμε λίγο τον  Ζ. Μποντριγιάρ. Κολλάνε στα χούγια  του εγωιστή ιδιώτη του «Εβραϊκού ζητήματος» στον νεαρού  Κ. Μαρξ. Εγωιστής ιδιώτης- ανόητος κατά τους αρχαίους- που φοβάται τον ξένο, τον διαφορετικό. Που τρέμει τα παιδιά με τα μαύρα ρούχα που τους λέγανε αλήτες. Τα δικά του παιδιά που το περσινό «Δεκέμβρη» του θύμισαν πως είναι ένα  πολιτικό ζώο, κατά τον Αριστοτέλη και όχι μόνο εργάτης και καταναλωτής. 

Σε αυτές τις αφηρημένες ηθικές αξίες , αλλά και στην εξέλιξη τους κατά τον 20 αιώνα αναφέρονται δυο ταινίες που παρακολούθησα πρόσφατα, στην Αθήνα. Στο διάλειμμα των ψυχογεωγραφικών  περιπλανήσεων μου στα «ελεύθερα» σημεία/ τόπους της. Όπως στην  taz των Εξαρχείων, στο εξεγερμένο «Μεσολόγγι» της και στο πείραμα της αυτοδιαχειριζόμενής πλατείας του Ναβαρίνου.

Πρόκειται για την καταπληκτική ταινία του Μ. Χάνεκε «Λευκή κορδέλα» και την πολύ ενδιαφέρουσα- αν και καλλιτεχνικά δεν με ενθουσίασε – ταινία του Γ. Λάνθιμου «Κυνόδοντας». Στην πρώτη οι αφαιρημένες θρησκευτικές αξίες του προτεσταντισμού στις οικογένειες μιας γερμανικής κοινότητας, αλλοιώνουν τις κοινωνικές σχέσεις που είναι και η ουσία συγκεκριμένου ιστορικού   ανθρώπου.

 «Ηθικές» αρχές προτεσταντικής προελεύσεως που κρύβουν το ψέμα, την σκληρότητα, τα ερωτικά πάθη και τα σεξουαλικά απωθημένα. Δικαιολογώντας και δικαιώνοντας την πατριαρχική εξουσία , τις θρησκευτικές νευρώσεις,  τις μικροαστικές απαγορεύσεις της .  Κρύβοντας επιμελώς τα ανομήματα για να μην σπάσει η ψευδοσυνόχη της.

Όπως είναι φυσικό σε μια τέτοια κοινωνία οι ευαίσθητοι πομποί της, τα παιδιά, εξεγείρονται με όπλα όμως τα ίδια τα εργαλεία των μεγάλων σκληρότητα, μίσος, αυταρχισμός, φθόνος, ζήλια, απελπισία. Εξέγερση που για τον Αυστριακό σκηνοθέτη  αποτέλεσε την βάση του «ριζικού κακού» των Ναζί. Αφηρημένες «ηθικές» αξίες που ύφαιναν τον νεότερο μηδενισμό που στηρίζεται στην λογική της μικροαστικής  συναίνεσης – στηριζόμενο στις γνώμες(δόξες) και όχι στις αλήθειες. Που γέννησαν ως καρκινώματα την μοναδικότητα του κακού του Ναζισμού και του εμπορευματικού ολοκληρωτισμού.

Μια πραγματικότητα ενός ολοκληρωτικού πλέον ηθικού μηδενισμού που με αλληγορική γλώσσα περιγράφει  η  ταινία Γ. Λάνθιμου «Κυνόδοντας». Μια μεγαλοαστική οικογένεια , με ένα πατέρα αφέντη κάνει τα παιδιά της αυτιστικά και τα  κρατάει κλειδωμένα στο επίχρυσο παράδεισο της έπαυλης του. Δημιουργώντας ένα γλωσσικό mattrix,  μια ψευδογλώσσα που οι λέξεις αλλάζουν νοήματα, τα αεροπλάνα μετατρέπονται σε παιχνίδια και οι γάτες στο απόλυτο «ριζικό κακό».

Ένας μηδενισμός  που δημιουργεί  αποστειρωμένες, αλλοτριωμένες  κοινωνικές σχέσεις- δυνατές είναι οι σκηνές των ερωτικών συνευρέσεων του γιου και ιδιαίτερα η σκηνή της ερωτικής επαφής του γιου με την αδερφή- που δεν έχει διέξοδο. Ακόμη και η εξέγερση της αδερφής δεν οδηγεί  πουθενά γιατί δεν κατέχει τις συγκεκριμένες  αλήθειες για να βγει στην πραγματικότητα. Σαν μια αλληγορία κάποιων εξεγέρσεων που δεν έχουν πρόταγμα, που δεν έχουν συγκεκριμένες αλήθειες, παρά μόνο ένα απελπισμένο τίποτε.

Πρόταγμα που στο Α. Μπαντιού οδηγεί στο πρόσταγμα «συνεχίζω» , συνεχίζω να μετέχω στην «συμβαντική διαδικασία μιας αλήθειας…». Ένα ανθρώπινο ζώο που  αναζητώντας την αθανασία με γενναιότητα  μετέχει ενεργά στο υποκείμενο της αλήθειας, προσπερνώντας το κακό, που στην ηθική του Α. Μπαντιού δεν είναι άλλο παρά το να «κολλήσουμε» στα είδωλα, να είμαστε μικρόψυχοι με αποτέλεσμα την προδοσία ή τέλος  να αφεθούμε  στις ακρότητες της ολότητας.

    

Η «Λευκή κορδέλα» και ο «Κυνόδοντας». είναι δυο ταινίες που θα ήταν  ευτυχές γεγονός να παιχτούν και στα Γιάννενα αν και δεν αισιοδοξώ, ειδικά για την δεύτερη τα πράγματα μάλλον είναι πολύ δύσκολα. Όπως θα ήταν εξίσου  ευτυχές γεγονός το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων να καλέσει τον φιλόσοφο Α. Μπαντιού για μια διάλεξη και στα Γιάννενα. Ο Α. Μπαντιού στις 20, 21 Νοέμβρη θα δώσει διαλέξεις στο Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα με θέμα «Σε τι χρησιμεύει η φιλοσοφία», ενώ είναι υπο έκδοση  το βιβλίο του:  «Η κομμουνιστική υπόθεση»- εκ: Πατάκης..

                                                                                               

Δημήτρης Αργυρός 

www.argiros.net