ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ Ή ΜΕΤΑΜΑΡΞΙΣΜΟΣ


Μια κριτική ματιά στην ιστορία του μαρξισμού...


Μα τι μπορούμε να πράξουμε σε εποχή βαθιάς και πολύμορφης κρίσης. Σε μια εποχή που δεν αντιστοιχεί μια σύζευξη, ενότητα μεταξύ εργατικής τάξης και διανόησης καθώς η πρώτη αποσυντίθεται και η δεύτερη ενσωματώνεται;
Σε μια εποχή μετα-αστική και ταυτόχρονα ούλτρα-καπιταλιστική με πρωτεργάτη την Αμερικάνική Αυτοκρατορία, την πρώτη πραγματικά παγκόσμια αυτοκρατορία; Μια άκρως άθλια κατάσταση πραγμάτων που αδυνατεί να αντιμετωπίσει το εργατικό κίνημα και τα κόμματα της αριστεράς, κοινοβουλευτικά και μη. Είτε στοχεύουν σε μια άλλη κοινωνία, είτε επιζητούν την καλυτέρευση αυτής της υπερκαπιταλιστικής κοινωνίας
Αντιμετωπίζοντας τα εν λόγω ερωτήματα ο φιλόσοφος Κοστάντσο Πρέβε στο βιβλίο του «κριτική ιστορία του μαρξισμού-εκδόσεις κψμ-2010» προχωράει σε μια άκρως αιρετική ερμηνεία της ιστορίας του μαρξισμού. Θεωρώντας πως ο Μαρξισμός ως ένα μίγμα οικονομισμού, ιστορικισμού και πολιτικισμού, μια παραθεολογική - ψευδοθεολογική θα έλεγα καλύτερα- οπτική «επιστημονικής» αλήθειας έχει τελειώσει. Μια διαπίστωση που σε ένα μεγάλο -καθοριστικό θα έλεγα βαθμό- θα με βρει σύμφωνο.

Κ. Μαρξ: κάθε ερμηνεία δυνατή και «αληθινή»

Ο «Κ.Π» κάνει μια διάκριση ανάμεσα στην σκέψη του Κ. Μαρξ και στον «μαρξισμό» που οικοδομήθηκε από τον «Παύλο» του μαρξιστικού κινήματος τον Ενγκελς και τον «αποστάτη»- κατά «τας λενινιστικάς γραφάς»- Κάουτσκυ.
Ουδέποτε ο Κ.Μαρξ δεν οδηγήθηκε σε ένα «ισμό», αλλά οικοδόμησε ένα «ανοικτό» επιστημολογικό μοντέλο που έμοιαζε με ένα εργοτάξιο που οι μηχανές λειτουργούν στο φουλ, αρνούμενος να ταυτιστεί με ένα δόγμα, είναι άλλωστε γνωστή η φράση: «εγώ δεν είμαι μαρξιστής».
Ο «Κ.Π» θεωρεί πως σε αντίθεση με την μαρξική διαλεκτική αναγκαιότητας και ελευθέριας- της Επικούρειας «παρεκκλισις»- ο «μαρξισμός» ως «ισμός» παράχθηκε από μια παραγγελιά-άμεση και έμμεση- της Γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και της βιομηχανικής εργατικής τάξης, μετατρέποντας την τελευταία σε περιούσιο λαό της επανάστασης και τελικά του ρεφορμισμού.
Επρόκειτο για μια άθεη θρησκεία είτε στην δευτεροδιεθνιστική, είτε ιδιαίτερα στην τριτοδιεθνιστική κομμουνιστικής έκφραση. Στο βαθμό που ως θρησκεία δεν είναι απλώς μια «ψευδής συνείδηση» ένα «όπιο του λαού», αλλά είναι μια μονάδα νομιμοποίησης της ανισότητας και μεσσιανική- ασθενής ή δυνατή- διαμαρτυρία εναντίον της.
Η Μαρξική σκέψη ανοικτή σε ερμηνείες υπήρξε για τον «Κ.Π» καρπός του Αριστοτελικού «δυνάμει ον», της φιλοσοφικής έννοιας της αλλοτρίωσης και της έννοιας της άξιας. Αποτέλεσε την ξεχωριστή συνύπαρξη ενός (ασυνείδητα)ιδεαλιστή διαλεκτικού φιλοσόφου και ενός(ενσυνείδητα) υλιστή κοινωνικού επιστήμονα.

Υποκείμενο και «γενική διάνοια»

Η προβληματική πλευρά του Μαρξικού σχεδίου- κατά τον «Κ.Π» είναι η φιλοσοφική ταύτιση του επαναστατικού υποκειμένου των προλεταρίων με την οικονομική τάξη των μισθωτών εργατών. Είτε αναφέρεται στην ανταγωνιστική πολικότητα του κεφαλαίου-εργατικής τάξης που σε σύντομο διάστημα ο ίδιος ο Κ. Μαρξ αντιλήφθηκε πως δεν αρκούσε, «διαβάζοντας» και την ιστορική ανεπάρκεια των δούλων να συντρίψουν τους δουλοκτήτες, όπως και των δουλοπάροικων τους φεουδάρχες.
Ετσι πέρασε σε μια προσέγγιση ενεργούς μετάλλαξης του υποκειμένου με την βοήθεια της «γενικής διάνοιας» προς την συγκρότηση ενός υποκειμένου συλλογικού συνεταιριστικού και συμμετοχικού. Ενός υποκειμένου που όμως πουθενά- ως τα τώρα θα έλεγα εγώ- δεν έχει κάνει την εμφάνιση του και δεν έχει παίξει τον ιστορικό ρόλο του.
Θεωρώντας την «Γενική διάνοια» κάτι σαν το πνεύμα των πρώτων χριστιανών. Κάτι που δεν θα με βρει σύμφωνο. Η «γενική διάνοια» δεν είναι το λυχνάρι του Αλαντίν αλλά η γενική παραγωγική ικανότητα στον υπεραναπτυγμένα καπιταλισμό. Δημιουργώντας δυνητικά τις προϋποθέσεις για τον κομμουνισμό. Ταυτόχρονα είναι εξίσου αλήθεια πως η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην σημερινή φάση του αποσαθρώνει την εργατική κοινότητα μετατρέποντας σε ένα χυλό από σκορπισμένες ατομικότητες.
Αυτή η κυρίαρχη αντίθεση μπορεί να οδηγηθεί είτε σε μια δημοκρατικά αυτοδιαχειριζόμενη πολιτεία, είτε σε μια παγκόσμια οχλοποίηση στα πλαίσια της ύστερης καπιταλιστικής αυτοκρατορίας που όλο και πιο πολύ θα μοιάζει με μοντέρνα φεουδαρχία.
Η παρουσία του συμμετοχικού συνεταιρισμένου εργαζόμενου σε αλληλεπίδραση με την «Γενική διάνοια» μπορεί να ήταν ουτοπία στην εποχή του Κ. Μαρξ και δυνατότητα σήμερα. Δηλαδή να ισχύει αυτό που λέει ο Γ. Ρούσης το βιβλίο του «ο Μαρξ γεννήθηκε νωρίς».
Και τα παραπάνω όχι βέβαια με όρους οικονομισμού αλλά με όρους οντολογίας του κοινωνικού είναι. Δηλαδή στην βάση της ενότητας της ιστορίας και της λογικής στο πεδίο της κοινωνικής διαλεκτικής. Αν και μάλλον για τον «Κ.Π» αποτελεί μια άλλου τύπου εκδοχή ενός οικονομισμού και ιστορικισμού και ίσως και να έχει και δίκαιο, όπως μπορεί και να έχει και άδικό και ο ίδιος.

Ο «σοσιαλισμός» του «δεύτερου Φαραώ»

Σίγουρα εκπλήσσει η άποψη του συγγραφέα πως ο Στάλιν είναι ο πιο μεγάλος κομμουνιστής του 20ού αιώνα. Μια στάση που έρχεται σε ανοικτή αντιπαράθεση με μια ανθρωπολογική δαιμονοποίηση του Στάλιν, δικαιολογημένη ως ένα σημείο λέω εγώ. Στόχος όμως του «Κ.Π» είναι να ξεκαθαρίσει το κουρνιαχτό της ανθρωπολογικής δαιμονοποίησης, προσφεύγοντας στην οντολογική συνύπαρξη αντιθέτων και στην ενότητα τους.
Για αυτόν ο Στάλιν οικοδόμησε δυο πράγματα: «Κατά πρώτον, οικοδόμησε πραγματικά τον «σοσιαλισμό» ή τουλάχιστον τον μόνο δυνατό «σοσιαλισμό» στις δοσμένες ιστορικές συνθήκες.. Κατά δεύτερον, ακριβώς διότι οικοδόμησε πράγματι «σοσιαλισμό», και όχι βέβαια γιατί τον πρόδωσε, οικοδόμησε ένα πρωτόγνωρο και ασταθή νέο ταξικό οικονομικό-κοινωνικό σχηματισμό».
Εννοώντας ως «σοσιαλισμό» την ενότητα της κρατικής ιδιοκτησίας και του κεντρικού οικονομικού σχεδιασμού και όχι του Μαρξικού κατώτερου σταδίου του κομμουνισμού της κριτικής του προγράμματος της Γκότα.
Κατά τον συγγραφέα η οικοδόμηση του εν λόγω «σοσιαλισμού» ήταν ένα μοντέλο εγγυημένης εργασίας, ενός δικτύου κοινωνικών παροχών και παραγωγικότητας που στηρίζεται στην υπερεκμετάλλευση της ζωντανής εργασίας των σταχανοβιστών, που υπήρξε ταυτόχρονα και ένα μοντέλο μαζικής κοινωνικής ανέλιξης.
Με αποτέλεσμα την εδραίωση μιας νέας εκμεταλλευτικής τάξης, έκφραση και αποτέλεσμα όπως λέει ο «Κ.Π» της ιστορικής αδυναμίας τα εργατικής τάξης να αυτοκυβερνηθεί. Ο ίδιος ο Στάλιν πάλι κατά τον συγγραφέα προσπάθησε -διαμέσου της κρατικής τρομοκρατίας- να εξορκίσει την εδραίωση της.
Εδραίωση που τελικα επιτευχθεί με τους μετασταλινικούς ηγέτες της ΕΣΣΔ. Με αρχή τον δουλικό Σταλινικό Χρουστσώφ που έφτυσε εκεί που έγλειφε. Σταθεροποιώντας την νέα ταξική κυρίαρχη ελίτ που 40 χρόνια αργότερα από την κατοχή θα περάσει στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής.
Προσωπικά με ξενίζει κάπως η χρησιμοποίηση της λέξης «σοσιαλισμός» ως το μοντέλο μιας ταξικής κοινωνίας με κυρίαρχους και κυριαρχούμενους. Με απουσία έλεγχου της παραγωγής από την ίδια την εργατική τάξη. Κατά εμέ αν θέλουμε να κρατήσουμε το όνομα σοσιαλισμός ας το δούμε μόνο ως την πρώτη ανώριμη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας που έχει περάσει την μεταβατική της περίοδο. Όπως τον είδε και ο ίδιος ο Κ. Μαρξ στην κριτική στο πρόγραμμα της Γκότα.
Οι δυο δρόμοι....
Η κατάρρευση του μαρξισμού που ζήσαμε ανοίγει δυο δρόμους: Το πρώτο της ανασυγκρότησης του μαρξισμού και το δεύτερο της συγκρότησης ενός μεταμαρξιστικού μοντέλου. Ο «Κ.Π» δεν δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στο εν λόγω ερώτημα.
Ιχνηλατώντας δρόμους όμως που σε μια οντολογική κλίμακα θα αντιμετωπιστεί ο καπιταλισμός ως το «προτσές το οποίο στηρίζεται από μια αρχή απεριόριστης συσσώρευσης κεφαλαίου». Και αυτοί οι δρόμοι είναι το φυσικό δίκαιο και η οικοδόμηση ενός αντι-ωφελιμιστικού κινήματος. Και έτσι μόνο θεωρεί ο συγγραφέας πως θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η παγκόσμια Αμερικάνική αυτοκρατορία η έννοια της αλλοτρίωσης και της προόδου.
Το βιβλίο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μαζί του. Ο γραφών σε πολλά συμφωνεί και σε πιο πολλά διαφωνεί. Δεν θα συμβούλευα όμως να το διαβάσουν οι φίλοι μου που παραμένουν «πιστοί» της θρησκείας του ιστορικού κομμουνισμού του 20ού αιώνα.
Αυτοί μπορούν να μείνουν στο λόγο των «ευαγγελίων» τους και των κομματικών τους «αληθειών». Δεν θα ήθελα να τους χαλάσω την ημέρα και ούτε να χάσουν το χρόνο τους γράφοντας ένα ακόμη λίβελο ενάντια στους αντικομουνιστές.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις