“ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ”, ΤΩΝ ΕΞΕΓΕΡΜΕΝΩΝ Η ΛΑΛΙΑ

 Κάποιες ταινίες μιλάνε στην καρδιά. Όπως η νέα- καλλιτεχνικά άρτια- λυρική ανθρωποκεντρική ταινία του Π. Βούλγαρη “ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ”, μία ταινία για τον εμφύλιο πόλεμο. Μια ταινία για “το τελευταίο πέταγμα στο ουρανό” των λαϊκών τάξεων. Ένα πέταγμα που συντρίφτηκε απο τις δυνάμεις της τάξεως , από τις δυνάμεις που θέλουν πάντα το λαό κάτω από την μπότα του “κατακτητή”, ντόπιου και ξένου.




Η “ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ” είναι μια ταινία για τους ανθρώπους που πήραν μέρος σε αυτό τον πόλεμο και από τις δυο πλευρές των χαρακωμάτων του Γράμμου. Για τους Ανέστηδες και τους Βλάσηδες που ονειρεύτηκαν ένα κόσμο καλύτερο, που μάτωσαν, πόνεσαν, έχασαν τους δικούς τους. Έμειναν μονάχοι, τρελάθηκαν, φοβήθηκαν , σκοτώθηκαν και εκτελέστηκαν.

Μια ταινία για την ελληνική τραγωδία που καθόρισε την πορεία της Ελλάδας κατά τον 20ό αιώνα, μια τραγωδία που εν πολλοίς ακόμη καθορίζει τα ελληνικά πολιτικά γεγονότα.
Κατά συνέπεια ήταν απόλυτα λογικό να ανοίξει ένας διάλογος, μια κουβέντα για την πολιτική και ιστορική οπτική της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη.

Πολλοί είναι- κυρίως από την αριστερά- αυτοί που κατηγορούν τον Π. Βούλγαρη για πολιτική αφέλεια και μάλλον θα συμφωνήσω. Η ταινία δείχνει ως υπεύθυνους του εμφυλίου πολέμου, τους ξένους: Τους Αμερικάνους που ήθελαν την συντριβή του “Δ.Σ”, και δοκίμασαν για πρώτη φορά τις βόμβες ναπάλμ, το παλάτι που συμφωνούσε απόλυτα με την πολιτική των Αμερικάνων, τους Ρώσους/Σοβιετικούς που άφησαν μόνους τους αντάρτες και τους Γιουγκοσλάβος που κλείσανε τα σύνορα.

Ενώ δικαιολογεί την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του “Ε.Σ παρουσιάζοντας την φιλεύσπλαχνη, που απλώς ακολουθούσαν τις Αμερικάνικές διαταγές δίχως οι ίδιοι να το θέλουν. Αντίστοιχα όμως δεν πράττει το ίδιο με την ηγεσία του “Δ.Σ”, απεναντίας της “χρεώνει” την καλλιέργεια του κλίματος, πως θα έρθουν τα Ρούσικα αεροπλάνα..

Η μετάθεση όμως των ευθυνών κυρίως στους ξένους και η υποβάθμιση των ταξικών , κοινωνικών και πολιτικών κριτηρίων, στάσεων και αντιθέσεων του εσωτερικού κοινωνικού σχηματισμού δεν είναι ξένη σε αυτή την αριστερά που κατηγορεί για πολιτική αφέλεια και ιστορικό αναθεωρητισμό τον σκηνοθέτη της ταινίας. Η λογική της ψωροκώσταινας και η λογική της εξάρτησης είναι συστατικό στοιχείο ως ένα σημείο της κυρίαρχης αριστερής πολιτικής λογικής.

Ο σκηνοθέτης ανήκοντας από παλαιά, σε αυτή την ηττοπαθή αριστερή αντίληψη δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να διαβάσει προς τον εθνικότερο και ιστορικά ουδέτερο τρόπο την τελευταία και τραγικότερη πράξη της κορυφαίας ταξικής μάχης του 20ού αιώνα. Μια πράξη που καθόρισε την ιστορία των ταξικών αγώνων κατά τον 20ό αιώνα.

Φυσικά σε ένα άλλο- θα λέγαμε βιοπολιτικό- επίπεδο , όπου τα συναισθήματα και τα σώματα παίρνουν πολιτικές στάσεις ο σκηνοθέτης έχει απόλυτα δίκαιο. Ο εμφύλιος πόλεμος δεν είχε νικητές. Τα σώματα που πολέμησαν και στα δύο στρατόπεδα ηττήθηκαν εξίσου.

Χαμένοι βγήκαν και οι Ανέστηδες και οι Βλάσηδες. Αυτοί του “Δ.Σ” γιατί το όνειρο εχάθει και κατά συνέπεια δεν υπήρχε επιστροφή σε μια κανονικότητα, όπως λέει και ο αντάρτης δικηγόρος, σε μια από τις τελευταίες όμορφες σκηνές της ταινίας.

Αλλά έχασαν και αυτοί του “Ε.Σ” γιατί πήραν μέρος σε ένα πόλεμο που δεν ήταν δικό τους. Αλήθεια τι κέρδισαν απο την σφαγή των ανταρτών του “Δ.Σ”; Μήπως τα αντρικά σώματα του “Ε.Σ” που βίαζαν αντάρτισσες δεν σάπισαν στα σκλαβοπάζαρα του κεφαλαίου στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό ως μετανάστες; Αυτοί μάλλον ήταν πιο χαμένοι, απο τους σκλάβους που πήραν τα όπλα, σήκωσαν κεφάλι, έδειξαν αξιοπρέπεια και έφυγαν με το κεφάλι ψηλά για την αιωνιότητα.

Ένας εμφύλιος πόλεμος δεν βγάζει πότε νικητές τα εξεγερμένα σώματα. Είναι διαφορετικό πράγμα η επαναστατική διαδικασία της πλειοψηφίας των σωμάτων της ζωντανής εργασίας, ιδιαίτερα στην μητροπολιτική Δύση με τα μεσοστρώματα να μην παίζουν καθοριστικό πολιτικό ρόλο. Διαφορετικό δε σε μια χώρα του νότου , όπως η Ελλάδα το 1940, όπου η κυρίαρχη ελίτ ενισχυμένη από το αντιφατικό ρόλο των μεσοστρωμάτων κατάφερε να διασπάσει τα λαϊκά στρώματα και να τα βάλει να πολεμάνε ενάντια στα ταξικά αδέρφια τους, ενάντια στα υλικά συμφέροντα τους. Αυτό ας το θυμούνται κάποιοι που σήμερα με ένα νετσαγεφικό στυλάκι παίζουν “κλεφτές και αστυνόμοι” στο κέντρο της Αθήνας.