Ο Κλιντ και ο Γκράμσι

Πρόσφατα έπεσε στα χέρια το νέο βιβλίο του Χ. Κάσδαγλη «Η Αριστερά και ο κακός ο λύκος- Το γαμώτο ενός αριστερού». Από όλο το βιβλίο μου έμεινε το κεφάλαιο που σχολίαζε την αντιρατσιστική μετάλλαξη(;;, !!!)του 80άρη Κ. Ίστγουντ στην ταινία «Γκραν Τορίνο». Ταινία που ο Χ. Κάσδαγλης την συνέδεε με την έννοια της ηγεμονίας, όπως την ανάπτυξε το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα.
Με κύριο χαρακτηριστικό την εμμονή του σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία του «πολέμου θέσεων»- που έχει να κάνει με την τέχνη της πολιτικής ως τέχνη του εφικτού και των συμβιβασμών και όχι ως τέχνη της ανατροπής, αποσιωπώντας τον “πόλεμο κινήσεων”. Και όμως-όπως θα δούμε και πιο κάτω- στον Α. Γκράμσι ο «πόλεμος θέσεων» και ο «πόλεμος κινήσεων» συνδέονται διαλεκτικά. Τα στοιχεία που ο Χ. Κάσδαγλης «έβλεπε» στο «Γκραν Τορίνο» τα συναντάμε σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό στην νέα ταινία του Κ. Ίστγουντ «Ανίκητος». Μια ταινία με θέμα την προσπάθεια του Ν. Μαντέλα να συμφιλιώσει μαύρους και λευκούς μέσω του ράγκμπι. Αλλάζοντας την εικόνα που είχαν οι μαύροι για το συγκεκριμένο άθλημα, μετατρέποντας το σε άθλημα όλων των Νοτιοαφρικάνων μαύρων και λευκών.
Οικοδομώντας νέα εθνική ενότητα όπου μαύροι και λευκοί θα ήταν ένα έθνος, μια κοινωνία που θα υπερβαίνει τις φυλετικές διαφορές, ένα κόσμο που θα χωρούσε όλους τους κόσμους. Πρόκειται για μια μορφή ιστορικού συμβιβασμού ανάμεσα στους καταπιεζόμενους και στους καταπιεστές. Ακολουθώντας κατά αυτό τον τρόπο ο ηγέτης του Αφρικάνικου Εθνικού Κογκρέσου την πολιτική του Έ. Μπερλινγκουέρ. Θεωρώντας- στην ταινία πάντα- πως μια κατά μέτωπο σύγκρουση με τους λευκούς ρατσιστές θα ήταν τραγωδία καθώς αυτοί ελέγχουν την αστυνομία, το στρατό και τους μηχανισμούς.
Μέσω του ράγκμπι επιχειρεί – και στην ταινία το πετυχαίνει- να μεταστρέψει ένα από τα στοιχεία των οικονομικά και πολιτικά κυρίαρχων λευκών. Οικοδομώντας μια νέα υβριδοποιημένη ταυτότητα, με την η μαύρη πλειοψηφία να βγαίνει κερδισμένη σε ένα βάθος χρόνου, στα πλαίσια πάντα του παγκόσμιου καπιταλιστικού καταμερισμού εργασίας. Με τις ταξικές διακρίσεις όμως να βαθαίνουν και όχι να αμβλύνονται. Κάτι που όπως δείχνουν και τα γεγονότα συνέβη και στον πραγματικό κόσμο.
Αντίστοιχη νέα ταινία με άμεσο ιστορικό υπόβαθρο είναι η «Agora», η κινηματογραφική ιστορία της Υπατίας- της τελευταίας ίσως- φωτισμένης παρουσίας του παρακμασμένου αρχαίου κόσμου. Μιας νεοπλατωνικής φιλοσόφου που έπεσε θύμα του μίσους των νεοφώτιστων χριστιανών που ξέχασαν το “αγαπάτε αλλήλους” και διαμέλισαν την φιλόσοφο. Επιβάλλοντας την ηγεμονία και κατά συνέπεια και την κυριαρχία τους με το ξίφος αλλά και το λόγο, ενσωματώνοντας και μεταστρέφοντας στοιχεία του αρχαίου κόσμου- λόγου χάρη- τον πλατωνισμό, τον στωικισμό, τον νεοπλατωνισμό και τον αριστοτελισμό.
Όπως έδρασε το κίνημα των χριστιανών σε αυτούς τους πρώτους αιώνες της ιστορικής του παρουσίας
δεν απέχει και πολύ από το πώς είδε ο Α. Γκράμσι την επαναστατική αντι- ηγεμονία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της. Το κίνημα των χριστιανών προτού ακόμη κυριαρχήσει, γκρεμίσει αρχαίους ναούς και κυνηγήσει φωτισμένες μορφές όπως την Υπατία, κατέκτησε την ηγεμονία μέσα στα πλήθη των πληβείων. Δημιούργησε μια παράλληλη κοινωνική και πολιτική αντι-εξουσιαστική δομή που παρέσυρε και τμήματα δυσαρεστημένων ελίτ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μια δυαδική εξουσία που υπόσκαψε την Ρωμαϊκή εξουσία και στην φάση του εκφυλισμού της τελευταίας έγινε η κυρίαρχη νέα εξουσία, αλλάζοντας ριζικά τον κόσμο μας. Εφαρμόζοντας μια μορφή «πολέμου θέσεων», αιώνες πριν ο Γκράμσι τον πάρει από τα χαρακώματα του Ά παγκόσμιου πολέμου και τον μετατρέψει σε πολιτική στρατηγική αντίληψη ανατροπής του καπιταλισμού στην Δύση.
Ο «πόλεμος θέσεων» είναι αυτός ο μακροχρόνιος πόλεμος φθοράς που υποσκάπτει τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς του σύγχρονου δυτικού καπιταλιστικού κράτους, οικοδομώντας μορφές δυαδικής εργατικής εξουσίας. Μορφές κοινωνικής συγκρότησης που υπερβαίνουν την κοινωνία του κεφαλαίου και του εμπορεύματος.(Πολιτικές και κοινωνικές λέσχες, οργανώσεις και κόμματα, αυτοδιαχειριζόμενα στέκια και κέντρα, παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, εργατικό κίνημα με βάση τις γενικές συνελεύσεις και τα διοικητικά συμβούλία σε ρόλο συντονιστή.. κτλ).
Όπως έγραφε ο Πάμπλο(Μ. Ράπτης) και το αναφέρει και ο Δημήτρης Κοτσαρίδας στο βιβλίο του «Η Αντι-ηγεμονία» μιλάμε για δομές και όργανα μιας γενικευμένης κοινωνικής αυτοδιαχείρισης ή όπως τις θέλει ο Δημήτρης Κοτσαρίδας «επιτροπές πρωτοβουλίας». Οι εν λόγω όμως δομές και όργανα δεν αποσκοπούν στο να έχουν μια μακρά παρουσία μέσα στους θεσμούς ή στο να διαχειριστούν το σύστημα. Είναι δομές που έρχονται σε πολύμορφη σύγκρουση με το σύστημα του κεφαλαίου. και σε αυτό το επίπεδο ο «πόλεμος θέσεων» συνδέεται με το «πόλεμο κινήσεων», την εξέγερση, την επανάσταση και την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και το αντικαπιταλιστικό κοινωνικο-πολιτικό μπλοκ των καταπιεσμένων, στην κατεύθυνση της κοινωνικής χειραφέτησης.
Όλα τα παραπάνω δεν είναι μια φιλολογική κουβέντα διανοούμενων που φαντάζονται την επανάσταση. Απεναντίας είναι προβληματισμοί που τους συναντάμε καθημερινά στο βαθμό που αγωνιζόμαστε να επιδράσουμε ή να καθορίσουμε τις πολιτικές εξελίξεις για λογαριασμό της εργαζόμενης πλειοψηφίας. Το συμβάν «Δεκέμβρης» π.χ σε αυτό το επίπεδο ανέδειξε ή και δημιούργησε κάποια καινοτόμα πράγματα. Τα οποία όμως στην πλειοψηφία τους έμειναν ημιτελή και γλήγορα εκφυλίστηκαν, με ελάχιστες εξαιρέσεις που επιβεβαίωσαν το κανόνα, απόρροια υποκειμενικών δυσκολιών και αντικειμενικών συνθηκών.
Δ. ΑΡΓΥΡΟΣ