Χόρβατ. Ο Απομυθευτής του Μικροαστισμού και του Ναζισμού

Γεννημένος στην Αυστροουγγαρία ο Εντέν Χόρβατ (1901-38 ) ήταν ένας γερμανόγλωσσος θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος. Αν και σχετικά άγνωστος στη χώρα μας, θεωρείται εφάμιλλος του Μπρεχτ, ενώ τα σχετικά με το φασισμό θεατρικά και μυθιστορήματά του είναι ίσως ανώτερα. 
Στο Ο Αιώνιος Μικροαστός, το πρώτο από τα έργα της ωριμότητάς του, εκδομένο το 1930, χωρίς να θέτει ρητά το πρόβλημα του φασισμού, ο Χόρβατ εξετάζει τη νοοτροπία των μικροαστικών στρωμάτων που γίνονται το ιδανικό υπέδαφός του: ξεπεσμός, ημιμάθεια, ατομικιστική έπαρση, νοσταλγία του «χαμένου παραδείσου», μίσος στην εργατική τάξη. Αν και μυθιστόρημα, το έργο είναι περισσότερο μια συρραφή σχετικά ασύνδετων μερών. 

Ακολουθεί το Σλάντεκ ή η Μελανή Στρατιά, όπου ρίχνει μια πρώτη άμεση ματιά στον κόσμο των «σβαστικοφόρων», των παραστρατιωτικών ομάδων του εθνικισμού και του φασισμού. Οι Σβαστικοφόροι είναι σαδιστές ταμπούκοι και εγκληματίες, ενώ ο Σλάντεκ ενσαρκώνει τον συγχυσμένο και ξεριζωμένο άνθρωπο, που χωρίς να είναι εσωτερικά ίδιος με αυτούς, μπλέκεται μαζί τους και τους ακολουθεί στο έγκλημα. Στην Ιταλική Νύχτα, ένα πιο ώριμο θεατρικό, φωτίζεται αντίθετα περισσότερο η εθελοτυφλία της δημοκρατικής παράταξης στη Γερμανία. Ο Χόρβατ δείχνει τη ρηχότητα της αστικοδημοκρατικής αντιπαράθεσης στο φασισμό, αντιπαραβάλλοντας τον κομφορμιστή και εφησυχασμένο πρόεδρο ενός δημοκρατικού συλλόγου, με έναν νεαρό ακτιβιστή του κινήματος. 

Το μυθιστόρημά του Νεολαία Χωρίς Θεό (κυκλοφόρησε το 1991 από τη Σύγχρονη Εποχή) περιγράφει τη νεολαία της ναζιστικής Γερμανίας, έστω και αν δεν την κατονομάζει ως χώρα. Ένας δυσαρεστημένος και περιθωριοποιημένος δάσκαλος, αρχικά οπορτουνιστής, δεν τολμά να αντιπαρατεθεί στη ρατσιστική και μιλιταριστική προπαγάνδα με την οποία οι ναζί διαφθείρουν τους μαθητές του, αν και εσωτερικά την καταδικάζει. Το προσόν του Χόρβατ είναι ότι, σε αντίθεση με το διεισδυτικό διδακτισμό και την απόσπαση του Μπρεχτ, προσεγγίζει τα πράγματα από τα κάτω, δείχνοντας μέσα από την προσωπική διαδρομή του δασκάλου πώς ο φασισμός επιδρά στα διάφορα ταξικά περιβάλλοντα – μεσοαστοί, εργάτες, κ.λπ. 

Το δεύτερο, και τελευταίο μυθιστόρημά του Το Παιδί της Εποχής μας (κυκλοφόρησε το 1985 από τις Εκδόσεις Γνώση και το 1992 από τις Εκδόσεις Γλάρος) εξετάζει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργείται ο δεκτικός προς το φασισμό μαζικός τύπος εκείνης της εποχής. Είναι η ιστορία ενός άνεργου και χωρίς προοπτική νέου, που γίνεται στρατιώτης και υιοθετεί τα στερεότυπα του φασισμού, νομίζοντας ότι ακολουθεί έναν ανεξάρτητο δρόμο, ενώ στην πραγματικότητα γίνεται φερέφωνο της κυρίαρχης ιδεολογίας. 

Στο βιβλίο της, η Λίλα Μαράκα δίνει μια γλαφυρή και ολόπλευρη παρουσίαση και ανάλυση ταυτόχρονα της ζωής και του έργου του Χόρβατ. Επεκτείνεται σε όλα τα ενδιαφέροντα θεατρικά και μυθιστορήματά του που θίγουν ποικίλα κοινωνικά θέματα. 


Χρήστος Κεφαλής, Μια ενδεικτική βιβλιογραφία για το φασισμό 

Τίτλος: Εντέν Χόρβατ. Ο Απομυθευτής του Μικροαστισμού και του Ναζισμού 
Συγγραφέας: Λίλα Μαράκα 
Εκδότης: Διογένης 
Έτος έκδοσης: 1983 
Αριθμός σελίδων: 323 

Αρχείο: PDF, 5.59 MB