Η οντολογία μιας παράξενης και καινοτόμα εξέγερσης

O ιστορικός χρόνος έχει τους δικού του ρυθμούς και σίγουρα δεν περιμένει τους υποκειμενικούς χρόνους των πολιτικών δυνάμεων να ωριμάσουν. Μόνο που σε αυτό το σημείο φαίνεται αν μια  πολιτική δύναμη και πιο συγκεκριμένα μια ανατρεπτική, επαναστατική δύναμη της αριστεράς είναι έτοιμη να δεχτεί την αυθόρμητη δημιουργία των μαζών και αν είναι ακόμη πιο έτοιμη να την μετουσιώσει σε πολιτική στρατηγική.

Όποτε αυτό συνέβη τότε η ιστορία έκανε άλματα, όποτε όχι η πρωτοβουλία των κινήσεων πέρασε στο πλευρό της άρχουσας τάξης και των πολιτικών της  δυνάμεων με καταστροφικά, επί των πλείστων, αποτελέσματα. Όπως λόγου χάρη συνέβηκε πλείστες φορές στο παρελθόν, όπως συνέβη και στην εξέγερση του «Δεκέμβρη του 2008».

Έχουν περάσει 4 χρονάκια από την παράξενη μα πραγματικά καινοτόμα εξέγερση του Δεκέμβρη και τίποτε, μα τίποτε δεν είναι ίδιο. Το κυριότερο η χαρά του εξεγερμένου πλήθους, αυτού του εξεγερμένου  μη προλεταριακού  υποκειμένου, έχει αντικατασταθεί, από την γενικευμένη κατάθλιψη του  πλήθους που δεν βλέπει και πολλές ελπίδες για να καλυτερέψει το παρόν και το μέλλον του.  Ύστερα από δυο χρόνια ηττημένων εργατικών/λαϊκών  αγώνων- παρόλο που δεν έχουν συντριβεί οι εργατικοί αγώνες-έχει μεταφερθεί  το κέντρο βάρους από το κοινωνικό στο πολιτικο, με μια αριστερά να ξεπερνά το 35% και μια ακροδεξιά κοντά στο 25%(στην σοφτ και χαρντ εκδοχή τους).

Πρόκειται για πολιτικές λύσεις απελπισίας και όχι απαντήσεις ελπίδας. Μια ελπίδα που βρίσκεται στο λαϊκό και εργατικό ξεσηκωμό, μια ελπίδα που έσβησε τελευταία φορά με το Δεκέμβρη του 08. Με τεράστιες ευθύνες της αριστεράς και δη της «επαναστατικής».  Επειδή όμως κανείς δεν γνωρίζει πότε το πλήθος μετατρέψει την κατάθλιψη του σε οργή, συμπαρασύροντας δικαίους και αδίκους στο διάβα του, θα επιχειρήσω να προσεγγίσω μια πολιτική οντολογία του «Δεκέμβρη».

Μια πρώιμη  «κομμουνιστική» εξέγερση απέναντι στην κρίση;;;  

Για το «Δεκέμβρη του 08» έχουν ειπωθεί πολλά και θα  ειπωθούν και άλλα. Όπως είναι η συζήτηση με τις ομοιότητες ή μη με το «Μάη του 68». Σε αυτή την σύγκριση κανείς θα βρει πιο πολλές διαφορές, παρά ομοιότητες. Μα θα βρει νομίζω μια σημαντικότατη αναλογία και ομοιότητα που στα μυαλά των θετικιστών θα φαντάζει τυχαία, μα κάθε άλλο είναι.

Και οι δυο εξεγέρσεις ήρθαν στο τέλος ενός ανοδικού καπιταλιστικού  κύκλου. Και οι δυο έδωσαν απαντήσεις, με τα πολιτικά υποκείμενα της αριστεράς να μην είναι  σε θέση να τα  μετουσιώσουν  στρατηγική. Και τα δυο αποτέλεσαν το εργαστήριο που πάνω τους οι άρχουσες τάξεις έδωσαν με συστηματικό τρόπο τις δικές τους απαντήσεις.

Αυτό το είδαμε με την απάντηση του νεοφιλελευθερισμού, της  οικονομίας dot-com και της χρηματιστικοποίησης  από τα τέλη του 70. Ενώ  αντίστοιχες απαντήσεις  ετοιμάζουν και σήμερα που ολοκληρώνεται ο οικονομικός κύκλος που άνοιξε η κρίση του 70. Απαντήσεις με βάση την περαιτέρω αυταρχικοποίηση σε παγκόσμια κλίμακα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Με την θεσμοθέτηση μετα-δημοκρατικών κοινοβουλευτικών δομών. Και την απόπειρα να ιδιωτικοποιηθεί το σύνολο αυτού που ονομάζετε κοινός-δημόσιος πλούτος. Για να μην μιλήσουμε για την τραγική κατάληξη που μπορεί να έχει η κρίση και δεν είναι άλλη από ένα γενικευμένο πόλεμο, που θα σημάνει το τέλος  της ανθρωπότητας, όπως την γνωρίζουμε ως τα τώρα. Μέσα από αυτή την δυσμενή σαφέστατα εξέλιξη ίσως να βρούμε κοινές αναλογίες και με τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις, πχ η Ισπανική επανάσταση, του μεσοπολέμου που οδήγησαν στο φασισμό και στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Μια συνηθισμένη στάση απέναντι στο «Δεκέμβρη» ήταν πως δεν ήταν απάντηση μα ερώτηση, απόρροια κατά βάση του αυθόρμητου χαρακτήρα του.  Προσωπικά ενστερνιζόμουν την παραπάνω αντίληψη, μα η σφοδρότητα και του βάθους της κρίσης μου άλλαξαν αυτή την γνώμη. Για αυτό το λόγο θα επιχειρήσω να υποστηρίξω πως δεν ήταν η ερώτηση μα η απάντηση.

Μια απάντηση που τα πολιτικά  υποκείμενα της αριστεράς και της αντιεξουσίας- ούτε ήταν, ούτε είναι έτοιμα, με κριτικό και αναστοχαστικό μάτι- να τα δεχτούν. Πρόκειται για την απάντηση  της κομμουνιστικής εξέγερσης στην καπιταλιστική κρίση. Για μια κατά βάση αυθόρμητη κομμουνιστική εξέγερση, εξέγερση που ετοιμάζει το έδαφος για την καθολική κοινωνική επανάσταση των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών.

Μα τι συνίσταται μια κομμουνιστική εξέγερση αυτού του τύπου; Δεν πρόκειται να την  προσεγγίσουμε, παρά μόνο αν δούμε τα τρία αλληλένδετα  πρόσωπα του κομμουνισμού.1)ο κομμουνισμός σαν όραμα μιας άλλης κοινωνίας. 2) ο κομμουνισμός σαν το πραγματικό κίνημα που αίρει την κάθε φορά υπάρχουσα τάξη πραγμάτων 3) Ο κομμουνισμός ως μια εμμενής τάση της κοινωνικής εξέλιξης. Αν συνδυαστούν και οι τρεις ορισμοί τότε μπορούμε να μιλάμε για μια ολοκληρωμένη κομμουνιστική επανάσταση- διαδικασία, για την  ύπαρξη μιας καθολικής κοινωνικής επανάστασης. Μια επαναστατική διαδικασία που ξεκινά από το σήμερα στην γραμμή της κομμουνιστικοποίησης και ολοκληρώνεται με την εγκαθίδρυση του «Βασίλειου της ελευθερίας».

Μα τι από αυτά συνέβη το Δεκέμβρη του 08 και από ποιον; Κύριο χαρακτηριστικό μιας κομμουνιστικής εξέγερσης -ως κίνημα και ως τάση- είναι οι στιγμές που συνειδητά σε μεγάλο βαθμό, και αυθόρμητα σε πολύ μεγαλύτερο, καταργείται η κεφαλαιακή σχέση, δυναμώνοντας  την τάση αυτοκατάργησης του  προλεταριάτου.   Γιατί όσο υπάρχει προλεταριάτο και εμπόρευμα τόσο θα υπάρχει και κεφάλαιο- κρατικό, ιδιωτικό- που θα καρπώνεται την υπεράξια.

Και αυτό σε μεγάλο βαθμό, αυθόρμητα βέβαια, συνέβη με το Δεκέμβρη του 08, με την «ανάλωση» εμπορευμάτων και τραπεζών και με την εκούσιες ή ακούσιες μορφές «χαριστικότητας» που πήραν μαζικό χαρακτήρα. Ενώ σημειώθηκαν ελπιδοφόρες προσπάθειες αυτοδιεύθυνσης και αυτοοργάνωσης της ζωής- παραγωγής και διανομής που όμως δεν γενικεύτηκαν, δεν ριζώθηκαν, δεν γειωθήκαν και δεν δυνάμωσαν. Φυσικά υπάρχουν και σήμερα κάποιες εστίες και διάκενα, μα με αντιφατική και εν πολλοίς μοναχική πορεία το καθένα.

Επί του πρακτέου στο «Δεκέμβρη του 08» η εγγενής κομμουνιστική τάση της καπιταλιστικής κοινωνίας μετατράπηκε  για λίγες ημέρες σε κίνηση και κίνημα, για να ξαναγυρίσει, στην ασφάλεια του εαυτού της.

Και αυτό  διότι ήταν   το πρώτο λειψό αυθόρμητο ξέσπασμα, ύστερα από δεκαετίες. Ένα ξέσπασμα που για να καταλήξει κομμουνιστική επανάσταση χρειάζεται την συνειδητή  παρέμβαση ενός πολιτικού υποκειμένου. Έτσι ώστε    το κίνημα και η τάση μετατραπούν σε διαδικασία που θα καταλήξει σε αλλαγή παραγωγικού παραδείγματος, υπέρβαση του καπιταλισμού και μεταβίβαση στην ενιαία διαδικασία σοσιαλισμού-κομμουνισμού, ως η κατώτερη και ανώτερη φάση αντίστοιχα.

Αυτά ήταν τα ελπιδοφόρα και καινοτόμα στοιχειά μιας κομουνιστικής εξέγερσης που φόβισαν αστούς, μικροαστούς,  αριστερούς και αναρχικούς. Τον καθένα για διαφορετικό λόγο, με αποτέλεσμα να επιχειρούν να  βάλουν τον «Δεκέμβρη» στα δικά τους όρια ή να τον δαιμονοποιήσουν.  Ή από την άλλη να τον θεοποιούν και να τον οδηγούν είτε σε ένα εναλλακτισμό, είτε σε ένα εξεγερτισμό, δίχως στρατηγική, με έμφαση στην  θεοποίηση της «αντι» βίας.

Τώρα κάποιοι πουν πως ίσως το ίδιο επιχειρείς και εσύ με την μονομέρεια της κομμουνιστικής εξέγερσης. Μόνο που στην δική μου αντίληψη το κομμουνιστικό περικλείει την καθολικότητα του κοινωνικού είναι και γίγνεσθαι και όχι μια ριζοσπαστική  πολιτική πρόταση.

Επίσης έχω την υποψία πως δεν μπορούσε να υπάρξει ένας εργατικός Δεκέμβρης, παρόλη την  τραγική και ηρωική ιστορία της Κούνεβα.  Ο «Δεκέμβρης» του 08  έθεσε με αντιφατικό, αυθόρμητο και πολιτικά πρωτόγονο τρόπο το ζήτημα της κατάργησης της κεφαλαιακής σχέσης και του ίδιου του προλεταριάτου, ενώ  ένας «εργατικός Δεκέμβρης»  δεν θα έθετε τίποτε παραπάνω, από την διεκδίκηση καλύτερων συνθηκών εργασίας και αύξησης μισθών.  Ήταν με άλλα λόγια πιο πίσω από τα «αιτήματα» και τις τάσεις του Δεκέμβρη και ταυτόχρονα μπροστά από όσα άντεχε και αντέχει  ο καπιταλισμός σε αυτή την ιστορική του φάση.

Ανάμεσα στην ελπίδα και στην τραγωδία

Μα τι θα μπορούσε να πράξει μια επαναστατική κομμουνιστική αριστερά; Μα τίποτε παραπάνω από το να δώσει ξεκάθαρο συνειδητό χαρακτήρα στις διαδικασίες «ανάλωσης» του εμπορεύματος και των συμβόλων του κεφαλαίου από  το εξεγερμένο μη- προλεταριακό υποκείμενο. Ταυτόχρονα να δώσει  συνειδητή κατεύθυνση  στις διαδικασίες που η προλεταριακή  αυτοκατάργηση οδηγούσε στην δημιουργία δομών μιας κοινωνίας  των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών. Κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα οι δομές της κοινωνίας των ελεύθερων  συνεταιρισμένων παραγωγών όχι μόνο να μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κεφαλαιοκρατική επίθεση αλλά και να προσφέρουν μια εμφανή στρατηγική για το προλεταριάτο.

Που θα ήταν χρήσιμη τόσο στην πρώτη φάση της κρίσης, όσο και σήμερα που μπαίνουμε σε μια δεύτερη φάση με την ύφεση να κατάτρωει τα σωθικά του σώματος της εργατικής τάξης και η χώρα από μια υπο-ιμπεριαλιστική δύναμη στα βαλκάνια να μετατρέπετε σε μια αποικία χρέους.  Που δεν είναι τίποτε άλλο από μια στρατηγική  επιλογή της ελληνικής άρχουσας τάξης για να επιβιώσει στην ενδοιμπεριαλιστική της σύγκρουση και ταυτόχρονα  επί του προλεταριακού ανταγωνισμού.

Οι εν λογω δομές τις κοινωνίας των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών με πρωτοπορία μια «ένοπλη» μαχόμενη επαναστατική αριστερά θα αποτελούσαν μια δυαδική εξουσία που θα στρίμωχνε τις κινήσεις του κεφαλαίου, της τρόικα και των κυβερνήσεων τους. Όχι δεν έχω την άποψη πως αυτό έφτανε. Όχι δεν συμφωνώ πως μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο δίχως να πάρουμε την εξουσία. Ή καλύτερα δίχως να γκρεμίσουμε το καπιταλιστικό κράτος και την εξουσία του κεφαλαίου.

Μόνο που εν λόγω  δυαδική εξουσία θα διαμόρφωνε ένα  διαφορετικό πλαίσιο για να κυβερνήσει η αριστερά από τι σήμερα.  Τότε θα υπήρχαν άλλες ποιοτικές μεταβολές και θα μπορούσαμε να μιλάμε για την πραγματική δυνατότητα για μια αριστερή κυβέρνηση με αριστερό φιλολαϊκό- φιλεργατικό  πρόγραμμα.  Η  πρόσφατη ιστορία και πάλι έχει να διδάξει πολλά, (Βενεζουέλα, Βολιβία ). Έτσι  θα προετοιμάζονταν το κλίμα για ευρύτατες αντικαπιταλιστές ανατροπές στην κατεύθυνση μιας καθολικής κομμουνιστικής επανάστασης, όχι μόνο στην χώρα, αλλά και άλλου.

Όπως είπαμε και στην αρχή η ιστορία δεν εξελίσσεται με αν και τώρα βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Μόνο που τα αν έχουν μια χρησιμότητα να μας διδάξουν, στο βαθμό που μπορούμε να διδαχτούμε, για τα τωρινά ζητούμενα της ταξικής πάλης. Πόσο μάλλον που όπως είπαμε τα πράγματα είναι ανοικτά για το χειρότερο, μα και για το καλύτερο.

Και είναι σίγουρο ή σχεδόν σίγουρο πως το εξεγερσιακό υποκείμενο- που κάθε φορά είναι και διαφορετικό-θα βρει τον τρόπο να ξανασυναντήσει τον κομμουνισμό  ως τάση και ως κίνημα. Και κάθε φορά θα έχει τα δικά του παράξενα και πρωτότυπα χαρακτηριστικά. Αλίμονο αν η επαναστατική αριστερά δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει.

Πόσο μάλλον που ακόμη και σήμερα -σε μια φάση που αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αντιφατικά και μπασταρδεμένα- δεν επιχειρήσει να τους δώσει ένα πιο ξεκάθαρο συνειδητό χαρακτήρα. Αρκεί να τα αναγνωρίσει, να μην τα φοβηθεί,  να τα αναπτύξει και να τα δυναμώσει…

Αλίμονο δε, αν πιστέψουμε πως δεν υπάρχουν, όσο βαθαίνει η κρίση, τόσο αυτά  χαρακτηριστικά, αυτές οι τάσεις θα εμφανίζονται, βαθαίνοντας ακόμη την κρίση, φέρνοντας την βαρβαρότητα ή την απελευθέρωση πιο κοντά…..

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ